Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

Ходзiць па Менску яшчэ адзiн двайнiк, толькi ён падобны не да прэзыдэнта, а да слыннага лiтаратара...

Адзiн час вар’ят Валера быў вельмi падобны да пiсьменьнiка Ўладзiмера Арлова. І ня дзiўна, бо Валодзю Арлова ў лiтаратурным асяродзьдзi шанавалi й любiлi, а Валера якраз i спэцыялiзаваўся на выпрошваньнi грошай у рэдакцыях i Саюзе пiсьменьнiкаў. Хворага так i называлi: Валера-Пiсьменьнiк. Ён, як самы сапраўдны пiсака, абыходзiў усе рэдакцыi, нават у бiблiятэкi завiтваў. Шмат яму нiхто не даваў, больш за тое, калi хто й ахвяраваў капейчыну, дык абавязкова казаў, каб Валера не купляў алькаголь. Пiць яму катэгарычна забаранялi дактары, бо як толькi Валера выпiваў бутэльку пiва, дык рабiўся агрэсiўны, кiдаўся на людзей, нiкога не пазнаваў i прачынаўся ў лякарнi, што ў Навiнках. Таму, даючы грошы, i Някляеў, i Разанаў па тры разы паўтаралi — пiць нельга. І Валера-Пiсьменьнiк амаль ня пiў. Хто ж хоча качацца на бальнiчных прасьцiнах ажно сорак дзён? Няма дурных. Апошнiм часам пiсьменьнiцкае асяродзьдзе моцна зьбяднела. Схуднеў, змарнеў, абнасiўся й Валера. Ён так зьмянiўся, што перастаў нагадваць Вову Арлова. Дый стаўленьне да Арлова ў лiтаратурным асяродку цяпер iншае: адны зайздросьцяць, другiя не падзяляюць ягоных яскрава-нацыяналiстычных перакананьняў, але засталiся трэцiя — патрыёты, яны чытаюць, шануюць i любяць Вову яшчэ больш, чым раней. Вось да iх надоечы й зьвярнуўся Валера. Прыйшоў на выступленьне копыльскага народнага тэатру, падышоў да мастацкага кiраўнiка й папрасiў грошы на бутэльку гарэлкi для гiстарычнага лiтаратара Ўладзiмера Арлова. Калектыў майстроў аматарскай сцэны сабраў рублi й перадаў iх самазванцу. Да сапраўднага Ўладзi Арлова тая пляшка, вядома, не патрапiла. А чутка пра здарэньне дайшла, чым жывы клясык гiстарычнага жанру й суцешыўся.

Калi Валера-Пiсьменьнiк круцiўся й круцiцца ў дэмакратычных колах, дык ягоны антыпод Заiка-Газэтнiк зьбiрае вакол сябе разнастайных артадоксаў...

Па дарозе з Камароўскага рынку да мэтро, каля палiграфкамбiнату iмя Якуба Коласа можна пабачыць гандляра расейскiмi шавiнiстычнымi газэтамi. Тоўсты, чырванатвары, з маленечкiмi парсючынымi вочкамi, запакаваны ў расейскi нацыянальны колер — хакi, ён вядзе дыскусii пра былую значнасьць расейскай iдэi, пра хiмэрычнае мiсiянства расейскага народу, нацыянал-патрыятызм экзальтаванага палiтпiсьменьнiка Эдуарда Мандарынава, пра сымболiку калаўротаў i процьму iншых цiкавостак для маргiнальных асобаў пэнсiйнага веку. Распаўсюднiк паўлегальнай прэсы крыху заiкаецца, як i большасьць носьбiтаў вялiкарасейскай iдэi, ён грэшны на iнародчаскi акцэнт, але прыродная дабрыня, дзiцячая шчырасьць i ўгодлiвасьць дробнага гандляра падкупляюць. Чаму не спынiцца? Чаму не набыць брыдкаслоўную газэтку? Чаму жартам не паспрачацца пра пэрспэктывы беларускай мовы? І раптам высьветлiць, што Заiка-Газэтнiк вельмi любiць i паважае беларускае слова. А белпрэсаю ён не гандлюе таму, што ў ёй замала экспрэсii. Пра «Слова нацыi» ён ня ведае, а ўсё астатняе сапраўды можна набыць у любым шапiку ад Навiнак да Камароўкi й ад Малiнаўкi да Чыжоўкi. У кожнага свая праўда, свае навiны й свае вар’яты.

Для адных вар’яцтва канцэнтруецца ў газэтных шапiках, а для другiх яно жыве на могiлках...

Могiлкавы Прыбiральнiк — цi ня самы калярытны вар’ят у Менску. Начуе ён на Вайсковых кладах. Як толькi сыходзiць сьнег, ён пачынае спаць на могiлкавых лаўках, непадалёк ад помнiкаў Коласу й Купалу. І так ажно да маразоў. А ўзiмку хаваецца на гарышчах i па сутарэньнях дамоў паблiзу ад тых жа кладоў. Харчуецца ў магазiнах «Садавiна-гароднiна». Цёткi-гандляркi частуюць яго салёнымi гуркамi й памiдорамi. «Дай-дай агурок!» — крычыць ён на ўсю краму. Шкадуюць, вылоўлiваюць з бочкi салёнага караля беларускiх гародаў, частуюць паўдурка. Першы агурок схрумстваецца каля прылаўка, а другi нясецца на могiлкi й нясьпешна зьядаецца ў бэзавай засенi. Але не паяданьне салёнае гароднiны — галоўная асаблiвасьць Могiлкавага Прыбiральнiка, а паталягiчная прага чысьцiнi. З ранiцы да ранiцы ён зьбiрае сьмецьце. Пасьпiць якую гадзiнку й зноўку носiць розныя паперкi, бутэлькi, кансароўкi на сьметнiк. Лаецца Прыбiральнiк магутна... «Пазасiралi, пазапаскудзiлi, пазасцалi...» Брэша й прыбiрае, прыбiрае й брэша, ажно пакуль не пачнецца прыпадак. Тады кантэйнэры са сьмецьцем пераварочваюцца, бруднае рызьзё разьлятаецца ў розныя бакi, шкуматаецца, рвецца, дзярэцца, падфутбольваецца, топчацца... Ажно пакуль сiлы не пакiнуць Могiлкавага Прыбiральнiка. Валiцца тады ён у бруд i плача-скавыча, як загнаны ў пастку i сьмяротна паранены зьвер. Выплачацца, высьпiцца — i зноў за Сызыфаву працу, за прыборку зь вечара да вечара, ад зiмы да зiмы.