Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

Сны, сны, яны наплываюць i сплываюць. Я бачыў iх безьлiч. І дасьць Бог, яшчэ пабачу. Бывае, мне захочацца сасьнiць нешта страшнае, я кладуся на левы бок i бачу жахi, а на правым баку сьнiцца адно добрае. Таму ў дзiцячым садку мяне прывучылi спаць на правым баку. І большасьць жыцьця я спаў на правым баку. Выхавацелькi былi мудрыя кабеты.

У снах тоiцца свая невычарпальная мудрасьць. Свая таямнiца сьмерцi й жыцьця. У мяне сны зьвязалiся са сьмерцю з самага маленства й самым непасрэдным чынам. Як i ўсе малыя дзецi, я мусiў спаць пасярод дня. А спаць удзень не любiў. Хто зь дзяцей любiць спаць удзень? А пазьбегнуць гэтага койданаўскае дзiця магло толькi пры пэўных акалiчнасьцях, калi некага хавалi, i труну несьлi паўз твой дом — спаць не дазвалялася. А таму, як толькi баба Ядзя казала: «Валодзя, iдзi спаць!», я ляцеў на двор, выбягаў на сярэдзiну вулiцы Другой Ленiнскай i глядзеў, цi не нясуць нябожчыка. Вулiца нашая роўная, i вiдаць ажно да паловы Койданава. І якая была радасьць убачыць далёка-далёка пахавальнае шэсьце! Калi шэсьця не было, я пачынаў услухоўвацца: можа дзе на бакавой вулiцы грае пахавальны марш? Цiшыня расчароўвала. Я iшоў, клаўся, але працягваў услухоўвацца й думаць пра сьмерць. Я баяўся заснуць летаргiчным сном, баяўся прачнуцца ў труне. Тым больш, што мой першы ўспамiн пра прачынаньне зьнiтоўваўся з падзеньнем.

Я прачнуўся ў сваiм дзiцячым жалезным ложку. Пакой стаяў пусты. Я паспрабаваў вылезьцi з ложка, пералез праз парэнчы, паляцеў унiз, зачапiўся нагою за тыя парэнчы й бразнуўся галавою аб жалезную раму ложка. Скуру на лобе моцна расьсек. Палiлася кроў. Я заплакаў, закрычаў. Аднекуль з варэльнi прыбегла мацi. Мяне супакоiла, галаву забiнтавала. Часам я думаю, што маё вечнае падзеньне з дашчанай вежы — гэта нiшто iншае, як своеасаблiвы адбiтак таго дзiцячага падзеньня з ложка. Але гэта толькi думкi — рацыянальныя, апавядальныя, яны вельмi плыткiя ў параўнаньнi з глыбiнямi сноў.

Галоўнае — добра выспацца й ня помнiць сноў. І ёсьць сытуацыi, калi сьпiцца добра. Пасьля доўгага падарожжа выдатна засынаю. Бывае, выкурваю дарагую цыгару й моцна сплю. Пасьля тактоўнай пагулянкi, калi безь перабораў, сьпiцца добра, але прачынаюся кепска. А вось пазаймаўшыся сэксам — i сплю класна, i прачынаюся з цудоўнымi настроямi. Яшчэ люблю прабегчыся ў парку ўздоўж Сьвiслачы, а калi не хапае сiлы, проста пашпацыраваць увечары сярод сонных клёнаў i дубоў. Прагулянкi стамляюць i супакойваюць. Авiцэна раiў тым, хто ня можа заснуць, пераплыць рэчку Тыгр два разы, а потым выпiць чырвонага вiна. Слушна раiў Абу Алi Ібн Сiна. Толькi вiна я ня п’ю, а вада ў Сьвiслачы i брудная, i халодная, так што пакуль стае сiлы, буду бегаць, каб крапчэй спалася.

Ёсьць месцы, дзе мне заўсёды добра спалася. У Вiльнi сплю, як сурок, цi як мядзьведзь, як локiс, карацей. У Тайляндзе, на беразе Сiямскага мора, у ценю ад пальмаў сьпiцца, як у раi. У белым крымскiм дамку ля сiняе бухты я выдатна засынаў. У дзяцiнстве любiў спаць на печы. Аднаго разу ўзiмку правалiўся пад лёд. Дамоў iсьцi баяўся, прывалокся да сваячкi, цёткi Камiлi. Яна загнала мяне на печ. Якi глыбокi быў сон на той цёплай печы! Дзiўна, але мне заўсёды хораша спалася ў аўтобусах «Менск–Мсьцiслаўе» i «Мсьцiслаўе–Менск». Так хораша сьпiцца i на нудысцкiм пляжы ў скалах пад Барсэлёнаю. Але яшчэ лепш ранiцаю пасьля сэксу заснуць у iнтэрнацкiм пакоi на вузкiм ложку з жанчынаю. Усе сыйшлi. Цiха. А ты сьпiш, i жанчына твая пахне сьвежым цёплым малаком. А як цудоўна было засынаць з мамiнай рукою на падушцы! Усе жахi-сполахi зьнiкалi, я трымаў мамiну руку каля шчакi й засынаў найсаладзейшым сном у жыцьцi. А цяпер люблю спаць у сваiм ложку з жонкаю. Нездарма ж мацi з бацькам падаравалi мне на вясельле канапу ды шафу. Простыя рэчы, але калi перабiраю ў памяцi падарункi, лепшага не згадаю. Перад сном люблю пачытаць. Хоць старонку, хоць тры радкi, але абавязкова чытаю. У маёй спачывальнi тысячы кнiг. Без чытанкi не магу заснуць.

Калi ўжо пайшла гутарка пра ложкi, дык на якiх толькi лежбiшчах не даводзiлася засынаць... Калi мы жылi на восьмым паверсе насупраць Кальварыйскiх могiлак, я любiў улетку пераначаваць на гаўбцы. А ў Койданаве ў цёплыя ночы мы ставiлi ў садзе палатку й спалi ў ёй з Толiкам Кiсялём. А вось з Жэнiкам Хвастовiчам мы пераначавалi ў лясным будане. Нашая пятая кляса пайшла ў паход. І мы пайшлi. Яны ў адзiн бок, а мы ў другi. Яны на возера Пцiч, а мы ў Трасьцянец. Пайшоў дождж. Яны вярнулiся, а мы засталiся, зрабiлi будан i пракалацiлiся ў iм цэлую ноч. Дома нас адлупiлi бацькi. Усё дзяцiнства я рабiў нейкiя штабы, капаў зямлянкi ў лесе, абсталёўваў схроны на гарышчах i ў сутарэньнях. Найлепшы схрон быў у койданаўскiм сараi. Я нацягаў туды снапоў лёну i, лежачы на iх, чытаў казкi «Тысяча i адна ноч». Чытаў-чытаў i засынаў, i сьнiлiся мне гарэмы. Дзiўна, але ў Каiры й на Чырвоным моры гарэмы мне ня сьнiлiся, хоць ложкi былi добрыя й штовечар у рэстарацыi жанчыны выплясвалi танец жывата. Канечне, у класных гатэлях класныя ложкi, i ў iх класна сьпiцца i ў Амстэрдаме, i ў Бангкоку. Асаблiва пасьля трохгадзiнных экскурсiяў па кварталах з чырвонымi й ружовымi лiхтарамi.