Адам Глёбус - Толькi не гавары маёй маме...

* * *

— Чаму ў вас такiя невясёлыя людзi? У расейцаў... Даруй! У славян такiя выразы на тварах, быццам яны жуюць шкло?

Ад пытанняў венгеркi мой рот напоўнiўся горкаю слiнаю, давялося адвярнуцца i выплюнуць уяўнае шкло за борт.

— Усходнiя славяне ўсмiхаюцца выключна на вайсковых парадах. Гэта наша агульная рыса з расейцамi i ўкраiнцамi. Зрэшты, усе людзi пакутуюць ад радзiнных i прарадзiнных сувязей i ад уласнай крывi, бо яна занадта чырвоная i густая.

— Адаме, не злуйся. Я не хацела цябе пакрыўдзiць.

— Хiба ж можна крыўдаваць на дзяўчыну, а тым больш на дзяўчыну з паняволенай краiны?

— Ты думаеш, мы, венгры, адчуваем сябе гаротнымi нявольнiкамi ў сацыялiстычным лагеры?

— Упэўнены, сто разоў упэўнены.

— Але i ты не расеец у дзяржаве СССР, дзе ўсiм валодаюць толькi расейцы.

— Сапраўды, так яно i ёсць, я не расеец, але ў мяне i цябе ёсць шанец, ёсць час, каб стаць амерыканцамi! Час, каб навучыцца гаварыць па-амерыканску. Час, каб навучыцца жыць па-амерыканску. Час, каб навучыцца кахаць па-амерыканску.

— А ты ведаеш, як трэба любiць па-амерыканску?

— Вядома... Прывiтанне, прыгажуня. Заскоквай у маю шыкоўную машыну. Мы паляцiм з хуткасцю ракеты. О, якi ты спрытны хлопчык! А цi знойдзецца ў тваiм шыкоўным партманеце хоць бы адзiн пакамечаны даляр? Цэлых сто, прыгажуня, цэлых сто даляраў, i ўсе яны будуць твае. Сто даляраў. Чмок. Рукi. Ногi. Апранахi. Ногi. Сцёгны. Клубы. Рукi. Чмок! Пальцы. Грудзi. Вусны. Пальцы. Чэлес. Похва. Лабок. Пуп. Ах! Стогны. Кроплi. Вяласць. Ву-у-ух. Бывай, прыгажуня. А сто даляраў? Вось яны! Дзякуй! I за ўсё пра ўсё — тры хвiлiны. Амерыка, ЗША — краiна найвялiкшых магчымасцей. Амерыка, ЗША — краiна найвялiкшых хуткасцей, таму большасць амерыканскiх мужчын не паспяваюць расшпiлiць нагавiцы, i найкаштоўнейшае амерыканскае насенне вылiваецца ў найдаражэйшыя амерыканскiя абзораныя панталоны. Ты не верыш? Агi, я бачу — ты не верыш мне нi на грош, нi на талер, нi на цэнт. Дарэчы, якая валюта ў Венгрыi?

— Форынт!

— Значыць, Агi, ты не верыш на цэлы вялiкi венгерскi форынт!

— Адам, я табе не паверыла на цэлы вялiкi, жалезны рубель! I ведаеш, чаму?

— I чаму ж ты не верыш мне?

— А таму, што я перакладаю не толькi з расейскай, але i з ангельскай мовы. Ты, пэўна, забыўся на такую дробненькую акалiчнасць.

— Не! Я не забыўся, Агi. Я знарок рыхтаваў пастку, знарок выкопваў ямiну. І ты ўвалiлася ў яе, Агi. Ты ж нiколi не задумвалася над тым, чаму нiхто нiколi не казаў, што ангельскi i амерыканскi народы — браты, бо яны гавораць на вельмi-вельмi падобнай мове. І сапраўды, нашто венгерскай дзяўчыне, таварышу Агаце Ляхоцкi, задумвацца над такiмi дробязямi. А я ўвесь час пра гэта думаю, я толькi i думаю што пра гэта, пра ўсё астатняе i думаць не магу. Я — савецкi хлопец, звышчалавек, якi скорыць i паставiць на каленi ўвесь свет. Я павiнен задумвацца... Хто ёсць хто? Хто ёсць брат? Вось у чым пытанне. Хто як кахаецца? Хто як любiць?..

— А ты ведаеш, Адаме, як кахаюцца ангельцы?

— Ведаю! Я ж i казаў, што толькi i думаю пра тое, як мiлуюцца англасаксы. Яны раманяцца i маркiтуюцца зусiм не так, як рудыя iрландцы з русявымi шатландцамi. Ангельцы кахаюцца так... Калi ласка, сэр! Мгы. Вам спадабаецца, сэр! Я вам гарантую, сэр! Вось так, сэр! Крышачку сюды, сэр! Крышку, сэр! Сэр! Сэр! Сэр! Сэр! О-о-о, сэр! Дзякуй, сэр! Яшчэ раз дзякуй, сэр! Мгы. Заходзьце, сэр! Калi ласка, сэр!

— А табе не здаецца, што атрымаўся акт ангельца з iрландцам?

— Не. З iрландцам зусiм не так. Можа, з валiйцам?! I ўсё з-за таго, што я гаварыў выключна мужчынскiм голасам, а трэба было i жаночым.

— А беларусы?

— Пазней. На катэры не атрымаецца. Мы не марская нацыя. Беларусы любяць пэўнасць, зямлю, плоскасць, трываласць. А што любяць мадзьяры?

— Не ведаю, што любяць венгры, я магу паказаць, як любiць Агата Ляхоцкi. Ты расчараваны? Дарма. У цябе яшчэ ёсць шанец. Час, каб зведаць, як кахаюць венгры, сербы, туркi. Каб шчыра адказаць венгерскай дзяўчыне... Адам, у цябе было шмат жанчын?

— У Ленiнградзе нiводнай. Я вельмi сцiплы i сарамлiвы. Я ледзь не самлеў, калi знаёмiўся з табою. Але калi сур'ёзна... Клянуся сваiмi прашчурамi, у мяне была толькi адна жанчына — мая стрыечная прапрабабка. Ей споўнiлася якраз сто адзiнаццаць гадоў, найкруглейшы юбiлей — 111. А ў якасцi падарунка яна запатрабавала мяне. Мiж намi была роўненькая стогадовая адлегласць. Адмовiцца я не змог, бо ў беларусаў такi звычай — любiцца з прапрабабкамi i прапрадзедамi. У нас найвялiкшае свята так i называецца — Дзяды. А калi б я адмовiўся, дык мяне зарэзаў бы родны стрыечны брат. Спачатку, пасля адмаўлення, я выпiў бы шклянку настоенай на дубовай кары гарэлкi i заснуў бы, а брат перарэзаў бы маё дзiцячае горла свяшчэнным нажом. Што можа быць лепей за цiхую смерць у сне?