Іван Шамякін - У добры час

Мурашка, які пачынаў гаварыць спакойна, з усмешкай, відаць, мяркуючы, што справа абмяжуецца таварыскай размовай накшталт тых, якія вёў з ім ужо не раз і Ладынін, — раптам пабялеў і паімкнуўся да Прымака.

— Ты... мне... Ты дакажы свае словы... — голас яго дрыжэў.

Падняўся Вячэра, адагнаўшы далонямі ад твару дым.

— Міхал Аляксеевіч троху пагарачыўся, але я разумею яго... Я сам не мог без абурэння глядзець на такія паводзіны члена партыі і даўно патрабаваў вынесці пытанне на сход.

У Лескаўца знікла жаданне выступаць у абарону свайго аднавяскоўца. Мурашку крытыкавалі бязлітасна: як гавораць — «не пакідалі жывога месца». Асабліва моцна крытыкаваў Лазавенка, хоць гаварыў ён спакойна, стрымана, толькі пачырванелы твар выдаваў яго абурэнне.

Мурашка маўчаў, баючыся глянуць комуністам у вочы. Ён то рабіўся бялейшы за сцяну, то шыя яго пунцавела, на скронях надзьмуліся вены і было відаць, як пульсіруе жылка.

Усе, хто. выступаў пасля Прымака, прапанавалі даць яму вымову. Мурашка папрасіў слова.

— Таварышы, даруйце. Заўтра-ж іду на работу... І буду працаваць так... Ну, адным словам, так, як належыць комуністу. На любы ўчастак хай мяне ставяць — нідзе не падвяду...

З сельсовета ішлі ўчатырох: Максім, Ладынін, Лазавенка і Прымак. Другія разышліся крыху раней, а Байкоў застаўся пачытаць газеты.

Цяпер самалюбства Максіма было задаволена: усе гутарылі толькі з ім, звярталіся да яго.

— Вось так і ваюем, Максім Антонавіч. Час гарачы, цікавы, работы — непачаты край, а людзей мала. Кожнаму новаму чалавеку рады і таму балюча, калі вось такія, як Мурашка, з'яўляюцца ў нашых радах, — гаварыў па дарозе Ладынін.

Яны мінулі сад, вышлі на шлях.

Доктар прапанаваў:

— Зойдзем да мяне, пасядзім, пагутарым.

Лазавенка паспрабаваў адмовіцца, але Прымак адразу згадзіўся.

Будынак урачэбнага ўчастка стаяў на краі вёскі, каля саду. Тут, паабапал шляху з прысадамі старых ясакараў і ліп, да вайны размяшчаліся ўсе грамадскія будоўлі: сельсовет, больніца, школа, клуб, сельмаг. Цяпер-жа покуль што былі адноўлены толькі два будынкі: школа і ўрачэбны ўчастак. Гэтыя два будынкі былі цагляныя, а таму пажар не знішчыў іх цалкам. Далей пачыналася вёска. Роўная вуліца збягала з узгорку, на самай вяршыні якога стаяла школа, да рэчкі, што падковай абгінала вёску.

Максім крытычным позіркам акінуў хаты. Магчыма, зусім не жадаючы гэтага, ён пачаў прыдзірліва адносіцца да ўсяго, што было звязана з імем Васіля.

«Што-ж, хаты, як хаты», — заключыў ён, хоць і сам адчуваў, што крывіць душой. Хаты былі новыя, вялікія, амаль усе — з трыма вокнамі на вуліцу.

Іх сустрэла жонка Ладыніна — Ірына Аркадзеўна, жанчына поўная і прыветлівая. Маючы пяцьдзесят год, яна не страціла прываблівай прыгажосці свайго твару, белага, асветленага цёплымі промнямі добрых блакітных вачэй. Не гледзячы на сваю паўнату, рухалася яна жвава і неяк мякка, бясшумна.

Доктар займаў два невялічкія пакоі. У першым стаяў стол, шафа, канапа і на ўсю сцяну, ад падлогі да столі, паліцы з кнігамі. Максім здзівіўся, убачыўшы гэтулькі кніг, ён ведаў, што пасля акупацыі кнігі былі найвялікшай каштоўнасцю і сабраць нават невялікую бібліятэку было нялёгкай справай.

Максіма папрасілі расказаць пра Маньчжурыю і Карэю, якія яму пашанцавала вызваляць.

Ён расказваў доўга і падрабязна аб прыродзе тых краін, аб звычаях, аб страшэннай галечы абрабаваных японскімі захопнікамі народаў. Відаць, расказ захапіў слухачоў, а іх увага і цікаўнасць у сваю чаргу натхняла Максіма. Ён нават пачаў ужо крыху любавацца самім сабой, сваім уменнем так расказваць. Нават Прымак, які і сам за вайну пабачыў нямала, пахваліў:

— Ты, брат, расказваеш, нібы пісьменнік...

І, мабыць, доўга яшчэ ён разказваў-бы...

Але раптам у калідоры застукалі — нехта шпарка бег, моцна грукаючы ботамі аб падлогу. І вось дзверы насцеж — і ў пакой уляцела дзяўчына.

Максім аслупянеў ад здзіўлення: так уразіла яго прыгажосць незнаёмкі.

Яна была ў белай пуховай шапцы і сінім лыжным касцюме, які па грудзі быў мокры і абмерзлы. У руках трымала бліскучыя канькі.

Ірына Аркадзеўна пляснула далонямі:

— Правалілася!

Дзяўчына звонка засмяялася, падарыла гасцям ясны, прыветлівы позірк і, кінуўшы канькі за грубку, знікла ў суседнім пакоі.

У Максіма дрогнула сэрца. Ён ажно глыбока ўздыхнуў, нібы перад гэтым доўга стрымліваў дыханне. Ладынін зірнуў на яго, каротка растлумачыў:

— Дачка, — і пачаў расказваць таксама пра Маньчжурыю, аб якой калісьці чытаў. Але Максім не слухаў яго. Ён слухаў іншае — прыглушаны вясёлы смех і шэпт за дзвярыма. Ён увесь быў у палоне позірку, які яна пакінула тут, у гэтым пакоі, і смеху, які гучэў там. Ні разу яшчэ жаночая прыгажосць не ўражвала яго так моцна. Ён паспрабаваў нават супакоіць сябе: