Іван Шамякін - Ахвяры

Ленін (перасмыкаецца). Штрэйкбрэхера?

Троцкі. Хто з нас не памыляўся!

Ленін. У правядзенні палітыкі партыі нельга памыляцца! ЦК прыняў рашэнне, а два яе члены... Іх здраду мы адчуваем і сёння. Я буду галасаваць супраць Каменева. І заклікаю таварышаў.

Троцкі (пасля паўзы, цяжка ўздыхнуўшы). У такім разе мы вымушаны будзем выйсці з ЦК і не ўваходзіць ва ўрад.

Ленін (з рашучым гневам). Хто мы?

Троцкі. Зіноўеў, Каменеў, Іофе... Я кажу і ад іх імя.

Ленін (працягла і цяжка маўчыць). Гэта што — ультыматум?

Троцкі (пераможна). Не, гэта даверлівая таварыская размова. Калі хочаце — прапанова кампрамісу. Каменева падтрымаюць дэлегаты іншых партый... Гэтага нельга не ўлічваць.

Ленін (стомлена). Я ніколі не ішоў на такія кампрамісы.

Троцкі (зноў пераможна). Іншы час. Мы—не ў эміграцыі. Мы бяром уладу.

Ленін (перадае Троцкаму падушку). Спіце. А я пайду папрацую. Над дэкрэтамі аб зямлі.

Імкліва паднімаецца. Накідвае паліто на плечы. Выходзіць. Троцкі сядзіць на падлозе. Глядзіць услед Леніну, на твары яго — незразумелая ўсмешка.

Гісторык. Прабыў Каменеў на высокай пасадзе старшыні Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта Саветаў роўна два тыдні. У крытычны момант наступлення Керанскага, юнкерскага мяцяжу ў сталіцы і жорсткіх баёў у Маскве Вікжэль (саюз чыгуначнікаў), пагражаючы забастоўкай, ультыматыўна патрабаваў стварыць новы ўрад з удзелам усіх дэмакратычных партый — «ад бальшавікоў да народных сацыялістаў уключна». Гэта значыла.— з удзелам меншавікоў, правых эсэраў і ўсіх тых, што памагалі контррэвалюцыі, Керанскаму. І «бальшавік» у двукоссі — Каменеў, Зіноўеў, Разанаў, Ракаў, Нагін падтрымалі гэтае патрабаванне, выступілі за стварэнне так званага «аднароднага сацыялістычнага ўрада». Меншавікі і эсэры, акрыленыя падтрымкай згоднікаў, патрабавалі спыніць супраціўленне войскам Керанскага, утварыць урад без Леніна і... Троцкага.

Што датычыць Троцкага, то гэта было не што іншае, як тактычны ход. Сам Троцкі і яго сябры рабілі ўсё, каб імя Троцкага звязвалася з Леніным. Такім чынам Троцкаму стваралася папулярнасць у рабочых і сялян.

Ленін, ЦК партыі бальшавікоў рашуча выступілі супраць контррэвалюцыйнага плана згоднікаў. Апазіцыя пагарэла. У гэты раз Каменеў вымушаны быў выйсці з ЦК. На пасаду старшыні ЦВК Ленін прапанаваў Свярдлова.

Пакой Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта. Раніца 25 кастрычніка. Камандуюць Падвойскі і яго памочнікі. Звіняць тэлефоны. Снуюць людзі.

Уваходзіць Ленін.

Ленін. Зімні ўзялі?

Падвойскі. Не, Уладзімір Ільіч. Але палац поўнасцю абкружаны чырвонагвардзейцамі, матросамі, салдатамі. Юнкеры выціснуты з Дварцовага моста. Як бачыце, тэлефонная станцыя ў нас. Банк таксама. І галоўная электрастанцыя сталіцы. Толькі што пазваніў Антонаў: заняў Адміралцейства. «Аўрора» падышла да Мікалаеўскага моста. Гарматы яе нацэлены на Зімні.

Ленін. Што думаеце рабіць?

Падвойскі. Мы можам узяць Зімні ў бліжэйшыя гадзіны. Але... біць з гармат па Зімнім... Не магу, Уладзімір Ільіч! Такі помнік...

Ленін (задумліва ходзіць па пакоі). М-да... помнікі трэба зберагчы.

Падвойскі. А потым яшчэ гэтыя жанчыны... Зімні абараняе жаночы батальён... Перастраляць іх?!

Чырвонагвардзеец. Дакаціліся. Прыкрываюць сябе бабамі.

Ленін. М-да... Гэта апошняя нізасць Керанскага.

Падвойскі. Я прапаную прад'явіць ураду ультыматум.

Ленін. Былому ўраду. З гэтага моманту дзяржаўная ўлада знаходзіцца ў руках Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта. (Перадае Падвойскаму ліст паперы.) Прачытайце. Падпішыце гэты гістарычны дакумент. І дзейнічайце, таварыш Падвойскі, з усёй адказнасцю за паўнату ўлады, якую вы ўзялі ў свае рукі.

Звініць тэлефон. Матрос перадае трубку Падвойскаму. Той моўчкі

выслухоўвае.

Падвойскі (Леніну). З Дварцовай плошчы. У Зімні прайшла машына амерыканскага пасольства. Пытаюць: што рабіць?

Ленін (адрываецца ад паперы). Амерыканскага? Няма сумнення: сусветная буржуазія шукае магчымасць, як уратаваць свайго стаўленіка. Не выключаю, што на гэтай машыне ўцячэ Керанскі.

Камісар. Не пакіне ён Зімні. У яго многа гонару.

Ленін. Гонар у чалавека, які гнаў на смерць мільёны людзей, які ўвёў смяротную кару? Не, у буржуа няма гонару! Але... таварыш Падвойскі, дайце... абавязкова дайце ўказанне: пасольствы ахоўваць, пасольскія машыны не спыняць! Нікому не даць падставы кінуць цень на сацыялістычную рэвалюцыю, на пралетарыят.

Падвойскі. Раённым РВК такое ўказанне дадзена. Імкліва ўваходзіць маладзенькі чырвонагвардзеец.