Іван Шамякін - Ахвяры

Каменеў (Троцкаму). Я патрабую склікання ЦК.

Антонаў. Вы ж выйшлі з ЦК.

Троцкі. Таварыш Каменеў забраў сваю заяву. К дэмакратычнай партыі могуць быць розныя думкі.

Падвойскі. У Генеральнага штаба павінна быць адна думка.

Каменеў. Дзе Свярдлоў? Дзе Дзяржынскі? Яны — ваенны цэнтр... (Выходзяць.)

Антонаў (Падвойскаму). А што з вакзаламі? Ленін асаблівую ўвагу звяртаў на вакзалы.

Падвойскі. Пакуль што пашлём ва ўсе часці загад аб баявой гатоўнасці. Таварышы камісары! Рыхтуйце сувязных!

Камісары акружаюць стол старшыні ВРК.

Антонаў. Гэтыя двое... а калі яшчэ і Зіноўеў тут... будуць муціць ваду. Шкада — Ільіча няма. Чаму няма Ільіча?

Падвойскі. Я ўжо думаў: а ці не паслаць нам атрад рабочых на аўтамабілях? І прывезці Леніна ў Смольны. Трэба пагаварыць з Дзяржынскім, ён — чалавек дзеяння.

Фляроўскі. Даручыце мне з маімі матросамі. Гарантую правадыру рэвалюцыі поўную бяспеку.

Лацыс. А я паслаў бы рэзерв камісараў. Давай каманду, Мікалай Ільіч.

Падвойскі. Без ЦК не магу. Ды і кватэры не знаю. (Да Бокія.) Глеб Іванавіч! Ідзі пагавары з таварышамі з ЦК, ты там свой чалавек.

Штаб ВРК працуе. Прыходзяць і выходзяць камісары. Зноў паяўляюцца Каменеў і Троцкі.

На авансцэне Крупская і Свярдлоў.

Крупская (перадае Свярдлову пакет). Ільіч даручыў тэрмінова перадаць гэтае пісьмо вам і просіць неадкладна пазнаёміць з ім членаў ЦК. Ільіч абураны, што ЦК не дазваляе яму перайсці сюды, у Смольны. Я адчуваю, што нам не ўтрымаць яго. Баюся, што ён ужо ў дарозе. А ў горадзе ўсюды юнкерскія раз'езды. Добра, калі Рах'я застане яго. Прыдумайце што-небудзь, Якаў Міхайлавіч.

Свярдлоў. Мы дапусцілі памылку, што не зрабілі гэтага ўдзень. Ільічу трэба быць тут. (Чытае пісьмо.) Ён і адтуль, з Сердабольскай, бачыць, што робіцца ў горадзе і як хістаюцца некаторыя нашы таварышы. Як кажуць, не ў брыво, а ў вока. (Чытае пісьмо.) «...становішча надзвычай крытычнае. Ясней яснага, што цяпер ужо сапраўды прамаруджванне ў паўстанні смерці падобна. Нельга чакаць! Можна страціць усё!» Ах, як гэта справядліва! Надзежда Канстанцінаўна, перадайце Ільічу, што зробім усё, як ён патрабуе.

Крупская. Ён не застанецца ў такі час у падполлі. Ён рвецца сюды.

Свярдлоў. Папрасіце пачакаць трохі. Мы пашлём да яго надзейных людзей. Перадайце: ЦВК пакінуў Смольны і прыняў рэзалюцыю ў падтрымку ўрада. Што Ільіч думае пра гэта? Няхай напіша.

Крупская (уздыхае). Каб мне толькі паспець.

Шуміць пакой РВК. Прыходзяць і выходзяць пасыльныя. Перадаюць пісьмовыя данясенні. Каротка аддаюцца каманды.

Пасыльны. Мікалай Ільіч! Міхайлаўцы ачапілі Фінляндскі вакзал. Ёсць сігнал ад чыгуначнікаў, што чакаюць поезд з казакамі.

Падвойскі. Разбіся ў блін, а тэлеграфуй па лініі — у Белавостраў, у Сестрарэцк: поезд затрымаць! Фляроўскі! Ляці з атрадам ў Маскоўскі рэзервовы. Ачысціць вакзал ад юнкераў!

Фляроўскі. З боем?

Падвойскі. Па магчымасці, бяскроўна. Шкада гэтых бязвусых дурняў.

Троцкі. Правільна. Занімаць пазіцыі бяскроўна. Усё іншае — вырашыць з'езд.

Антонаў. На вайне так не бывае. Калі адкрыюць агонь па нас — мітынгаваць мы не будзем.

Каменеў. Юнкеры не адважацца страляць.

Падвойскі (з іроніяй). Вы так думаеце?

Імкліва ўваходзіць Свярдлоў з пісьмом у руках.

Свярдлоў. Таварышы! Во адказ Ільіча на хістанні некаторых з нас. (Чытае.) «З усіх сіл пераконваю таварышаў, што цяпер усё вісіць на валаску, што на чарзе стаяць пытанні, якія не нарадамі вырашаюцца, не з'ездамі (хаця б нават з'ездамі Саветаў), а выключна народамі, масай, барацьбой узброеных мас».

Уншліхт. Вось гэта па-ленінску!

Каменеў. Каму адрасавана пісьмо?

Свярдлоў. Членам ЦК.

Каменеў. Я патрабую пасяджэння ЦК.

Свярдлоў. Сакрэту ад народа Ленін не робіць. Такое пісьмо варта было б прачытаць усім чырвонагвардзейцам, усім рэвалюцыйным салдатам. Во што піша Ленін: «Трэба, каб усе раёны, усе палкі, усе сілы мабілізаваліся зараз жа і паслалі неадкладна дэлегацыі ў Ваенна-рэвалюцыйны камітэт, у ЦК бальшавікоў, настойліва патрабуючы: ні ў якім разе не пакідаць улады ў руках Керанскага і кампаніі да 25-га, ніякім чынам; рашыць справу сёння абавязкова ўвечары ці ўначы».

Лацыс. А ўжо вечар. А мы чухаем патыліцы. Камандуй, Падвойскі! Людзі рвуцца ў бой!

Свярдлоў (чытае). «Гісторыя не даруе прамаруджання рэвалюцыянерам, якія маглі перамагчы сёння (і напэўна перамогуць сёння), рызыкуючы страціць многа заўтра, рызыкуючы страціць усё. Узяўшы ўладу сёння, мы бяром яе не супраць Саветаў, а для іх». (Паказвае на Лацыса.) Таварыш правільна сказаў. Чухаць патыліцы, мітынгаваць няма калі. Камандуйце, таварышы ваенныя! Уладу павінны ўзяць вы! Час настаў! Вось як Ільіч заключае сваё пісьмо. «Урад хістаецца. Трэба дабіць («дабіць» Ленін падкрэслівае трыма рысамі) у што б там ні стала. Прамаруджанне ў выступленні смерці падобна!»