Іван Шамякін - Драма

Галошы нёс перад сабой, як свяшчэнную каштоўнасць, ступаў асцярожна, каб не распляскаць ваду. Аксана ажно засмяялася, убачыўшы, як ён нясе. Піла яна прагна. А журавінам узрадавалася, што дзіця, якое ўпершыню ўбачыла дзівосную ягаду.

— Якая я непрактычная. Нічога не ўзяла паесці. Але я спадзявалася на цётку. А калі яна так сустрэла, на ўсё забылася. Дзіўна, што дзядзька не здагадаўся. А я падужэла, Стасік. Я падужэла. Здаецца, ніколі не піла такой смачнай вады. Гумай пахне, як бальнічныя шклянкі лекамі. Дзякую табе. З такім рыцарам можна і ў лесе пражыць.

— Каб можна было распаліць касцёр, я напёк бы зялёнак... запалкі ёсць... Чаго не забыўся ў Чурсіка — запалкі і тытун. А пра нож не падумаў.

Аксана сапраўды як паздаравела. Разгаварылася.

— Баліць табе?

— Баліць, але нямоцна. Я церпялівая.

— Пад вечар перавяжам.

— Не. Лепей да заўтра не чапаць. Сваім хворым мы робім перавязку раз у двое-трое сутак, ты ж знаеш. Эканомім бінты.

І яна заснула. Неяк нечакана, спакойна. Дыхала роўна. І Стась узрадаваўся. І яму варта было б паспаць, прыгрэўшыся на асеннім сонцы. Уначы будзе не да сну. Але заснуць не мог. Думкі варочаліся ў галаве, што цяжкія валуны. Ды і гукі насцярожвалі. То трашчалі недалёка сарокі — ходзіць па лесе нехта, то замукала далёка карова, пратарахцелі колы — там з другога боку ўзгорка. Пайшоў туды і... адкрыў вёску. Яна тулілася ў нізіне паміж узгоркамі, голая, сіратлівая. Але вёсачка ўзрадавала: тое, што трэба,— малая, хат пятнаццаць усяго, у такой не можа быць ні гарнізона, ні паста, самае большае — стараста.

Фурманка праехала ў лес, па той дарозе, што абгінала ўзгорак, на якім яны днявалі. Але на возе было двое мужчын. Такія добраахвотна каня не аддадуць, а браць гвалтоўна, з дапамогай зброі,— неразумна. На такім кані далёка не ад'едзеш.

Добра, што грыбнікі не з'яўляюцца. Позна. Канец лістапада.

Вярнуўся да Аксаны. Яна не спала і была ўстрывожана.

— Ці то я сасніла, ці праўда чула галасы, там, унізе. Я спалохалася, што цябе няма побач.

— Ехала фурманка. Двое мужчын. Але дзіўна, што ты чула галасы і не чула тарахцення воза. Там недалёка вёска, і я падумаў: а ці не схадзіць туды? Пажабраваць. Можа, хто даў бы акраец хлеба ці вараную бульбіну. Трэба падтрымаць твае сілы.

— Не хадзі. Я баюся адна. У горадзе я нічога не баялася. А тут я спакойная, калі ты побач. Вазьмі маю руку, і, пабачыш, я засну зноў.

Сапраўды Аксана зноў скора заснула. Санлівасць яе не падабалася Шабовічу, яўная прыкмета знясіленасці. А што ён хацеў: каб раненне, цяжкія душэўныя перажыванні прыбавілі жанчыне сілы? Сам адчуваў, што траціць яе, уласную сілу. Сядзеў, трымаў Аксаніну руку і нейкія моманты правальваўся ў дзіўны стан, калі не было ні думак, ні адчування навакольнай рэальнасці, свайго цела. Аднак сном гэта назваць нельга, у тым і бяда, што ён не спаў, не мог заснуць. Але самае страшнае было, калі апускаўся яшчэ глыбей у тое падманнае бяздонне, дзе наступала здрадлівая расслабленасць, з якой цяжка было выходзіць; узнімаўся назад, на зямлю, як з марской глыбіні — з кесоннай хваробай: біла ў галаву да звону ў вушах, сціскала ў грудзях, а ногі... на нагах вісела ўся зямля, увесь яе цяжар. Кажуць, пры кесоннай хваробе кіпіць кроў. Дык вось пры «пад'ёмах» са шчаслівай пустэчы кіпела яго кроў, кіпела так, што, здавалася, парве сасуды. А яшчэ палохала адсутнасць таго рою думак, тае фантазіі, якая была ў турме, на камароўскіх гародах, у доме Чурсіка, там з'яўляліся тысячы варыянтаў уратавання. А там жа было ўсяго адно жыццё — яго, а тут, акрамя свайго — жыццё самага дарагога чалавека. Тут цяжкім каменем лёг у галаве адзін варыянт,— як дапаўненне да іх чацвёртага. І як там, у Мінску, ён нічога не мог змяніць у выхадзе Аксаны з горада, так і тут — іншых варыянтаў не існуе. Не думаў нават над дэталямі, бо ніводную з іх немагчыма прадбачыць.

Каб не правальвацца ў гэтую бяздумную бездань, не садзіўся, хадзіў вакол, як вартавы.

Аксана расплюшчвала вочы, знаходзіла яго, усміхалася ўзрадавана і разоў колькі без слоў засынала зноў. Яе пачала стамляць нават размова, разумеў Шабовіч. Сімптом найгоршы. А калі пад вечар прысеў і ўзяў Аксаніну руку, пачуў, што ў яе пачаўся жар.

Апанаваў страх, якога не перажыў ні ў адной сітуацыі.

«Калі гэта гангрэна, я бездапаможны... Божа мой! Што яго прымусіла страляць?»

Перавязваючы, нюхаў рану. Не, гнілі няма, пах свежай крыві і пах яе цела, яе валасоў, незвычайна заўсёды пахлі яе валасы — спрадвечнай жаночай мацярынскай чысцінёй.