Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Ён злаваўся:

«Мелеш лухту. Мне непрыемна слухаць такую брыдкасць. Я выхаваны на Тургеневе і Чэхаве».

Міра рагатала:

«Які феадал! Які феадал!»

Падагрэты каньяком, размовай з суседам, парадаксальна-анархісцкімі развагамі Бульбы-Любецкага, якія заўсёды чамусьці весялілі, Багуновіч вяртаўся ў найлепшым настроі, такога даўно не было, калі свет і жыццё пачынае здавацца цудоўным і ўсё абяцае радасці. Злева, ля калена, вісела цяжкая торба з пляшкамі, справа — лёгкі пакунак з кажушком для Міры. Сціхнуў вецер. На небе высыпалі зоркі. Мацнеў мароз. Снег звінеў пад падковамі ў коней. Сапраўдная навагодняя ноч. Некалі яна прыносіла многа радасці. Няхай жа прынясе і сёння! Няхай!..

Пад'ехалі да станцыі.

Багуновіч саскочыў з сядла, адвязаў торбу і пакунак, перадаў каня казаку, ад яго забраў маленькую елачку, якую ссеклі шабляй у лесе. Павіншаваў казака з Новым годам, пажадаў шчасця.

Той уздыхнуў. Зразумела — чаму.

— Мне, брат Мажаеў, таксама дадому хочацца. Не сумуй. Скора ўжо. Скора. Падпішуць мір...

— Дай бог.

— Выпі за маё здароўе,— ён захапіў у Бульбы пляшку спірту для казака і яго сяброў.

— Рады старацца, ваша благароддзе.

— Адвыкай ад благароддзя. Цяпер мы роўныя.

— Так точна!

Развітаўшыся з казаком, на міг з трывогай падумаў: куды падасца гэты надзвычай дысцыплінаваны салдат, калі дэмабілізуецца і прыедзе да сябе на Дон? У завіруху мітынгаў яго не цягне. А да Каледзіна не пацягне? Ды думкі такія былі адзін міг. Убачыў асветленае акно свайго пакоя — узрадаваўся. Але мільгаў лі за аледзянелымі шыбамі два цені — хто там у Міры? Уподбег кінуўся дадому.

У пярэдняй яго сустрэла Юстына. З вачэй яе сыпаліся маланкі, як з навальнічнага неба. Кінулася да яго са сціснутымі кулачкамі.

— Вы бардза нядобры чалавек! У вас нема сэрца. Вы — гадкі! Вы паганы! — яна блытала польскія, рускія, беларускія словы, чаго раней не рабіла — гаварыла па-руску лепш за маці.

Багуновіч быў ашаломлены такім нечаканым наскокам і не мог здагадацца, што здарылася.

Урэшце Юстына растлумачыла:

— Яна плакала... Як яна плакала. Лаяла сябе, А лаяць трэба вас. У вас няма сэрца! Яна хворая. Яе так паліла, так паліла...

— Юстыначка! Маё добрае, слаўнае дзіця!

Багуновіч злавіў яе ручку, якой яна размахвала, і пацалаваў.

Збянтэжаная, дзяўчына ўспыхнула і пабегла па кухню.

Устрывожаны і ўзрадаваны, ён скінуў кажух, папаху, пахукаў на рукі, каб сагрэць іх, і з бояззю, пастаяўшы перад дзвярамі, ступіў у свой пакой.

Гарэла лямпа. Не іх, маленькая, настольная. Гаспадарская, дванаццацілінейная. У пакоі была пані Альжбета. Міра ляжала на ложку, косы яе былі шырока рассыпаны па падушцы.

Багуновіч кінуўся да ложка.

Гаспадыня сказала дакорліва:

— Ах, пан паручнік! Пан паручнік!

Міра ўбачыла яго, імкліва паднялася, але Альжбета рашуча, як непаслухмянаму дзіцяці, палажыла яе галаву назад на падушку.

— Не, не, любая мая! Ляжаць! Ляжаць! Я толькі што паставіла ёй банькі, напаіла ліпавым чаем. Яе так паліла, так паліла,— сказала жанчына тыя ж словы, што і яе дачка, але больш спакойна.

Багуновіч упаў перад ложкам на калені, асцярожна ўзяў Мірыну гарачую руку ў свае халодныя далоні.

Міра другой рукой пагладзіла яго валасы, шчаку.

— Дзе ты быў?

— Я ездзіў... у трэці батальён,— ведаючы, што яна не любіць Бульбу, адразу не прызнаўся, што быў у яго.

— Тут недалёка стралялі. Навошта стралялі? Каго забілі? Я так баялася. За цябе. Які гэта страх! Даруй мне, даруй, што я пакрыўдзіла цябе. Я больш не буду. Ніколі. Каб ты знаў, як я люблю цябе!

Яна саромелася сказаць гэтыя словы яму аднаму. Яна сказала іх пры жанчыне, якая яшчэ раніцою не адказала на яе прывітанне.

У Багуновіча стала солана ў горле; ён прыпаў вуснамі да Мірынай рукі, схіліўшы нізка галаву.

Альжбета, выцершы слёзы замілавання, сказала зноў-такі дакорліва:

— Мужчыны, дзіця маё, ніколі не цэняць, як мы іх кахаем, у іх няма сэрца,— і ўжо зусім строга: — Пан афіцэр, ад вас патыхае сцюжай. Адхіліцеся ад хворай.

Багуновіч паслухмяна падняўся, пакланіўся гаспадыні.

— Дзякую вам, пані Альжбета.

— Ах, што вы! Няма завошта. Я — маці, пане паручнік,— і, засаромленая і ўзрадаваная, пайшла з пакоя.

Міра папрасіла:

— Пацалуй мяне.

— Не, не, я халодны.

Ён спачатку прыпаў да гарачай грубкі, абняў яе, пагрэў рукі, грудзі, твар.

Міра сказала:

— Сярожа, як я баялася за цябе! Я ніколі не думала, што магу так... баяцца. Але я перажыла і шчасце. Ты знаеш, я многа гаварыла пра брацтва людзей, але, можа, толькі сёння па-сапраўднаму зразумела, што гэта такое, калі ўсе мы — браты і сёстры.