Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Але павінна быць яснасць па асноўным пытанні:

— Калі мы будзем мець як факт нямецкае наступленне, а рэвалюцыйнага ўздыму ў Германіі і Аўстрыі не наступіць, ці заключаем мы мір?

Бухарын, Ломаў, Урыцкі, Красцінскі стрымліваюцца ад галасавання. Адзін Іофе галасуе супраць.

Мяккі і добры чалавек, Іофе дрыжаў перад Троцкім. У Адольфа Абрамавіча было цяжкае псіхічнае захворванне, якое выявілася яшчэ тады, калі яны разам з Троцкім у Вене выпускалі трацкісцкую «Правду». Адзін Троцкі ведаў пра хваробу, якую Іофе таіў, і подлым чынам карыстаўся страхам няшчаснага таварыша. (У 20-я гады Іофе быў савецкім паслом у Германіі, у Японіі, але Троцкі і там не даваў яму спакою, прымушаючы выступаць у абарону трацкізму. Іофе не вытрымаў гэтага і застрэліўся.)

Троцкі, здзівіўшы і спалохаўшы Іофе, нечакана падае свой голас за мір. Леніна гэта не здзіўляе: Троцкі дастаткова разумны і хітры, каб пасля Брэста выказвацца супраць міру з агаворкай, якая вынікала з яго ўпэўненасці ў рэвалюцыі ў Германіі. Троцкі рыхтаваў «бяскроўнае» адступленне ад сваёй пазіцыі «ні вайны, ні міру».

Як бы там ні было, але ЦК большасцю ў адзін голас выказаўся за мір.

Дамовіліся вынікі галасавання лічыць партыйнай і дзяржаўнай тайнай. Ніякай інфармацыі!

Але Ломаў (Апокаў) у тую ж ноч паслаў састаўленую ім табліцу галасавання Маскоўскаму абласному камітэту РСДРП, які ў той час трымаўся самых левых поглядаў. На адвароце табліцы Ломаў напісаў: «Сакрэтна. Толькі вузкаму саставу бюро партыі... Паведамляю пад адказнасць вузкага саставу бюро партыі з патрабаваннем найстражэйшай тайны. Асабліва строга — персанальна хто як галасаваў, бо большасць з галасаваўшых — члены ўрада і ўзнаць вынікі для Германіі вельмі важна».

Такія прыватныя прыпіскі робяцца, калі хочуць, каб тайна была адразу вядома.

Так ішло заігрыванне з людзьмі, якія праз колькі дзён выкажуць недавер Цэнтральнаму Камітэту. Людзі гэтыя заявяць: «У інтарэсах міжнароднай рэвалюцыі мы лічым мэтазгодным ісці на магчымасць страты Савецкай улады, якая становіцца цяпер чыста фармальнай».

Ленін назаве гэта «странным и чудовищным».

Яны падняліся з тыповай нямецкай пунктуальнасцю — роўна ў дванаццаць. Спачатку адна шарэнга па нячутнай, як бы цудадзейнай, камандзе вырасла з белага, некранутага (ён падаў учора) снегу — шэрыя, у рагатых касках, усё роўна што дагістарычныя істоты. Вінтоўкі з кінжальнымі штыкамі яны трымалі, як для штыкавой атакі.

За першай шарэнгай узнялася другая, трэцяя. Далей шарэнгі нельга было палічыць. Утварылася страшная сцяна.

Ударылі барабаны — і сцяна калыхнулася, закрыўшы паўнеба, рушыла па заснежаным полі да рускіх акопаў. Гэта не быў парадны марш; па глыбокім снезе нельга было ісці вядомым з часоў Фрыдрыха трыумфальным крокам. Гэта была псіхічная атака. Багуновіч бачыў такія атакі яшчэ ў пятнаццатым годзе, пасля немцы, здавалася, адмовіліся ад іх, перайшлі да атак з перабежкамі, рассыпанымі ланцугамі.

Не парадна — злавесна-пагрозліва — грымелі барабаны, заглушаючы шоргат снегу пад сотнямі ног і ўсе іншыя гукі, хоць ніякіх гукаў, бадай, не было — стаяў ціхі і... мірны дзень...

Спачатку Багуновіч па-ваеннаму прафесійна здзівіўся: як удалося нямецкаму камандаванню так нябачна і бясшумна накапіць такую масу пяхоты ў акопах пярэдняга краю? Пасля апанаваў страх, больш глыбокі, чым той, які перажыў увосень чатырнаццатага, калі маладым прапаршчыкам упершыню павёў свой узвод у атаку. Той страх быў толькі за сябе, за сваё жыццё. Гэты ж — за ўсіх: за Міру, за Пастушэнку, за салдат, за краіну, за рэвалюцыю... За ўсіх ён у адказе. А што ён можа, такі маленькі, нікчэмны, усяго адна баявая адзінка, нават не з вінтоўкай — з наганам?! Вунь той кулямётчык значыць куды больш, чым ён, камандзір палка, бо сувязь у яго толькі з бліжэйшымі салдатамі, кіраваць палком пад час контратакі ў яго няма ні сілы, ні сродкаў. Ён, бадай, сам паставіў сябе ў нялепшае тактычнае становішча, калі гадзіну назад перанёс палкавы камандны пункт са станцыі, дзе той размяшчаўся па экспазіцыі начальніка штаба, у бліндаж першай лініі.

Па ўсіх правілах ваеннай тэорыі і практыкі гэта было неразумна, супраць гэтага пратэставаў стары тактык Пастушэнка. Але Багуновіч, добра ўсведамляючы, што ніякі план бою ў такой сітуацыі немагчымы, верыў у цуд. Жыло ў ім не яго — Мірына перакананне, што людзі настолькі паразумнелі, што не стануць страляць адзін у аднаго, калоць штыкамі. Больш проста: верыў, што немцы выйдуць з белым флагам, уступяць у перагаворы. А калі атакуюць, то ён павінен быць побач са сзаімі салдатамі, якіх стрымаў ад дэмабілізацыі і зноў паслаў у акопы. Ён павінен нешта прыдумаць, каб выручыць гэтых людзей з бяды. Яму здалося, што за вярсту ад акопаў, у адноснай бяспецы, прыдумаць нешта такое ён не здолее.