Miкола Гіль: Камандзiроўка ў Вішанькі

* * *

З поля Пятро прыехаў пазнавата — маці ўжо карову даіла. Ён скінуў майку, збегаў цераз вуліцу да калодзежа, памыўся да пояса — выліў на сябе цэлае вядро вады. Памкнуўся павесіць пустое вядро на паркан, але перадумаў, зноў скокнуў да калодзежа («Маме заўтра не трэба будзе раніцою па ваду ісці...»), пасля пайшоў у хату галіцца.

Прыйшла маці. Цэдзячы сырадой, спыталася:

— Чаму ж так позна сёння?

— Канчаў бульбу пад Глінішчам. Заўтра на Страхаву гару, дык каб не ездзіць лішні раз.

— У Жырблевічы збіраешся? Там жа вяселле, кажуць, сёння. Чула, Жэнька Якубаў матку падганяў, каб сарочку папрасавала.

— Пагляджу. Можа, сваю вечарынку наладзім. З горада ж панаехала.

Маці выйшла — пэўна, панесла ў кладоўку малако. «Пра яго не пытаецца,— падумаў Пятро,— Не пытаецца... Значыць, так трэба. А чаго пытацца...»

Ён пераапрануўся, пырскнуў у твар адэкалонам. За вячэрай не ўтрымаўся, папрасіў маці:

— А можа, ёсць крышку?

Яна хацела запярэчыць, прысароміць сына, сказаць, што брыдка будзе яму пасля чаркі падысці на той самай вечарынцы да якой-небудзь дзяўчыны, але чамусьці прамаўчала i, уздыхнуўшы, прынесла з каморы прыхаваную на ўсялякі выпадак пляшку. Пятро наліў сабе ў стограмоўку, наліў, яна бачыла, не шмат, але ўсё адно аж скаланулася ўся, гледзячы, як ён выпіў i гідліва зморшчыўся...

Хлопцы сапраўды збіраліся ў Шырблевічы, гойсалі адзін да аднаго на веласіпедах, падбівалі ў кампанію дзяўчат. Пятро ў апошні момант ехаць адмовіўся.

«Чаго я там не бачыў? Каб хоць клуб людскі быў, а то таўчыся ў духаце. Ды i цягнуцца за свет...»

Хлопцы пасадзілі на рамы дзяўчат, паўключалі ліхтарыкі i панесліся ўніз, да моста, да павароткі на Жырблевічы. Доўга яшчэ былі чутны ix галасы — крыкі, рогат, віск дзяўчат. Пасля ўсё аціхла: толькі далекавата, відаць, на Ямішчы, скакалі ў цемры мітуслівыя водбліскі ліхтарыкаў...

Пятро таксама скіраваўся вуліцаю ўніз. Мінуў масток. Паціху дайшоў да Ямішча. Адсюль, з узгорка, зноў убачыў агеньчыкі — хлопцы былі ўжо далека, за балотам, пэўна, пад самымі Жырблевічамі. Ён настаяў на Ямішчы, пакурыў. Аб нечым зацята-няўцямна думаў...

Гэтак жа паволі, як ішоў сюды, вяртаўся i ў вёску. Мінуўшы масток, ён, аднак, не пайшоў вуліцаю дахаты, a завярнуў у вулачку, што ішла ўздоўж рэчкі. Мінуў лазню, пасля калгасную кузню, перайшоў па кладцы рачулку i спыпіўся перад хатаю дзядзькі Васіля. I, мусіць, толькі тут даўмеўся, што ўвесь гэты час думаў пра тое, каб зайсці сюды, што толькі дзеля гэтага выпіў дома i што дзеля гэтага адмовіўся ехаць разам з хлопцамі ў Жырбловічы...

Ён ведаў, што цяпер у хаце дзядзькі Васіля якраз будзе гасцяванне, што там якраз павінны сядзець за сталом, што заходзіць туды, можа, i не зусім ёмка, але — піхнуў ад сябе калітку.

«Што я скажу там? Як сустрэнуць мяне i дзядзька Васіль, i цётка Верка, i ён сам?..»

Пятро ўзышоў на ганак, бразнуў клямкай. З-пад хлява азваўся сабака. Хлопец аж уздрыгнуў, нібыта ад спалоху, адчуў, як пахаладзела ў яго між лапаткамі, а далоні сталі непрыемна ліпкімі...

У хаце сапраўды гасцявалі. За сталом сядзела чалавек пятнаццаць, але Пятро адразу ўбачыў яго — бацька сядзеў між дзядзькам Васілём i цёткай Веркай...

— Добры вечар у хату,— прамовіў Пятро, i ўласны голас падаўся яму нейкім чужым, занадта гучным.

Борздзенька падхапіўся з-за стала дзядзька Васіль — аж перакулілася, загрукатала па падлозе табурэтка.

— А-а, пля...— ен запнуўся, закашляўся, хуценька загаварыў: — А-а-а, Пеця-я-я...Ну, сядай, сядай з намі, раз, гэта самае, зайшоў, заглянуў, як кажуць... Сядай, сядай...

«Хацеў сказаць — «пляменнічак»,— падумаў Пятро,— як заўсёды, калі сустракаў мяне. Але не сказаў. Не рашыўся...» Ён ступіў крокі са два на хату, прамовіў:

— Не, дзядзька, дзякую. Я на хвілінку... Толькі... Нy, на бацьку зірнуць... Я...

Пятро ўбачыў, што бацькаў твар уздрыгануў, што па ім прабег цень нібы радасці, i хлопец ступіў яшчэ крок да стала, сказаў гучней i цвярдзей:

— Здароў, бацька!

Бацька не падняўся з-за стала. Ён толькі каўзануўся на крэсле, вусны яго тузануліся, вочы забегалі па суседзях — усе цяпер глядзелі на яго, а не на Пятра.

— Хто гэта? — нарэшце прагаварыў ён, павярнуўшыся да брата.

Той кінуўся да яго, схіліўся, зашаптаў:

— Супакойся, Ваня, супакойся... Гэта ж, тое самае, ты ж ведаеш, я ж табе казаў... Людзі кажуць... Вось хлопец, тое самае, i паверыў... Ты ж ведаеш, усе гаварылі... Як ты тады пайшоў, ты ж, гэта самае, ведаў ужо...

Пятро быццам не бачыў i не чуў нічога. Ён глядзеў на бацьку i не разумеў, чаму той маўчыць... I хлопец зноў паўтарыў: