Васіль Ткачоў - Пахвалі пражыты дзень

— Ну, а што ў цябе новага? — пытаю ў сваяка.— Як дачка? Як жонка?

— Жывуць...— куточкамі вуснаў усміхаецца сваяк.— Светка ўжо ходзіць. А жонка? — сваяк задумваецца, моршчыць лоб.— Гэта ж я вось па такой справе завітаў...

Не здзівіў: сваякі, заўважыў даўно, толькі і ўспамінаюць пра сваяцтва, калі ім нешта трэба. Ну-ну, што далей?

— Дэкрэтны водпуск заканчваецца, не хоча на старое месца ісці.

— Чаму?

— Ну, па-першае, далекавата ад дома, а па-другое, аклад маленькі. Хацелася б чаго большага. Мо дапаможаш?

Здзіўляюся: а чым, цікава, я магу дапамагчы? Раю звярнуцца ў бюро па працаўладкаванню. Сваяк напамінае, што я працаваў у абласной газеце, часта бываю на прадпрыемствах, знаёмы з кіраўнікамі і г. д. Робіцца прыкра. Не хочацца больш падліваць каву ў кубачак. Хочацца, каб ён хутчэй пайшоў.

Балюча. Вельмі.

* * *

Хто чытаў апавяданне Васіля Бялова «Грышка Фунт», успомніў, відаць, што такія Грышкі хадзілі і па нашых беларускіх вёсках: рамантавалі каструлі, чайнікі, вёдры, вастрылі сярпы... Іх чакалі, ім былі рады. Цяпер не ходзяць. Чаму? Тут некалькі прычын. Але галоўнае — сталі жыць добра, навошта нам рамантаваць тыя вёдры, напрыклад, а сярпы зусім выйшлі з моды. З'явілася дзірачка ў чайніку — у магазіне набыты новы, а стары пайшоў на звалку. Так-так, на звалку. Гэтае слова — звалка — сёння не толькі горада датычыцца, трывала ўвайшло яно і ў гаворку вяс- коўцаў, а ранейшае — сметнік — амаль цалкам выціснула з яе.

Вясковая звалка. Прыгледзьцеся калі-небудзь, што там ляжыць. Восенню — бульбоўнік. Горы яго. Не прыгадаю, каб раней выкідвалі бульбоўнік людзі. Скарыстоўвалі ў гаспадарцы. Сушылі, давалі на корм худобе, а што ішло на подсціл. Цяпер хапае сена, саломы. Не той час. Далей глядзім, што на звалцы. Кукурузнае бадыллё. Тут жа шкілеты веласіпедаў, матацыклаў, тэлевізараў, радыёпрыёмнікаў. Гледзячы на ўсё гэта, думаецца: а ўсё ж шкада, што не ходзіць па вёсках бялоўскі Грышка Фунт. Прыязджаюць, праўда, хлопцы на аўтамашынах, рамантуюць тэлевізары, ды і тое гледзячы што ў іх зламалася. А што яшчэ? Звычайна вяскоўцу самому трэба ехаць, адвозіць у райцэнтр... ну, хоць бы той электрычны чайнік. Па ўласным вопыце ён ведае: давядзецца паездзіць, а гэта і нервы, і — што не менш важна — грошы, іншы раз патраціш на дарогу больш, чым каштуе готовы. Ды і часу шкада. Пра звычайныя чайнікі і гаварыць не трэба — дзе іх рамантаваць і як, людзі нават не ведаюць. Ведаюць адзін адрас — звалка.

Вось так.

Ад звалкі, відаць, вёска нікуды не падзенецца. Але тут насцярожвае іншае: калі ў гарадах, у пасёлках гарадскога тыпу месца для звалак звычайна вызначаюць адпаведныя арганізацыі, то ў вёсках самі Іваны ды Мар'і. Дзе зручней ім, там і звальваюць усё ў кучу. I вырастаюць горы смецця. I ў самім населеным пункце, і за ім.

Я сустракаў многа вёсак, дзе звалак не менш, чым хат. Складваецца ўражанне, што ні мясцовыя Саветы народных дэпутатаў, ні кіраўнікі гаспадарак яшчэ не могуць паверыць у імклівае наступленне звалак на вёскі.

Веру: апамятаемся, спахопімся. У нас так часта бывае. Не прывыкаць. Але спярша трэба сапсаваць, а потым аднавіць. Прыгажосць хоць бы.

* * *

Працаваў чалавек механізатарам. У аддзяленні Першая Слабодка саўгаса «Капаткевічы» Петрыкаўскага раёна. Ранкам акуратна ішоў на работу, позна вечарам вяртаўся. На сходах яго не разбіралі, бо не было асабліва за што. Не хвалілі — таксама не было за што. Серадняк. А тут механізатары пачалі ствараць падрадныя брыгады, і той чалавек аказаўся лішні: адвярнуліся ад яго аднавяскоўцы. «Нам не трэба Гаўчука! Абыдземся!»

Васіль Лазаравіч пакрыўдзіўся на сяброў- таварышаў, нават скардзіцца пачаў у розныя арганізацыі і ўстановы, што тыя людзі, з якімі працаваў разам, з якімі пуд солі з'еў, так жорстка з ім абышліся. Але чым могуць выручыць у тых арганізацыях і ўстановах, калі не адзін нейкі там адміністратар супраць, а ўвесь калектыў? Змірыўся Васіль Лазаравіч? Не. Ён нанёс, вобразна кажучы, контрудар. I вось які. Але спярша, чаму не ўзялі Гаўчука ў брыгаду? Хаваўся ён часцяком за спіны іншых, хітраваў, стараўся захапіць работу, дзе лягчэй. Паступова страціў аўтарытэт. Раней прычапіцца да яго было амаль немагчыма, бо ён не з'яўляўся на работу ў нецвярозым стане, ведаў, дзе сказаць слова, а дзе і вады ў рот набраць. А калі пачалі механізатары пераходзіць на брыгадны падрад, палічылі, што Васіль Лазаравіч зноў пачне хавацца за спіны іншых. А заробак, як вядома, дзяліць трэба на ўсіх пароўну. I не прагаласавалі за Гаўчука.