Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Зрэдку Лявону здаралася глядзець у вакно разам з кімсьці яшчэ, тады ён скоса пазіраў на суседа і бязмыльна вызначаў, ці існуе паміж імі душэўная сваяцтва, і колькі яго: калі той апускаў вочы ўніз, да вуліцы і мінакоў, дык адразу атрымоўваў нізкую адзнаку. Да суседзяў, якія назіралі на аблокі разам зь ім, Лявон адчуваў падабаньне, але і тут былі свае нюансы. Калі чалавек пачынаў прыдумляць, да чога падобнае тое ці іншае воблака, Лявон моршчыўся. Неба – яно заўсёды выдатнае, у сваёй плыўнай велічнай зьмене; параўнаньні аблокаў да зямных рэчаў прыніжалі нябёсы і сьведчылі аб занадта практычным розуме наглядальніка. I, бо практыкамі аказваліся бадай што ўсё, Лявон зь некаторага часу аддаваўся нябеснаму сузіраньню пераважна ў адзіноце, каб лішняга разу не расчароўвацца ў знаёмых. Аднойчы яму ў галаву прыйшла думка, што і цудоўная хутаранка, гледзячы на аблокі, хутчэй за ўсё пачала б радавацца на іхную падобнасьць да львоў, кітоў, чалавечых галоў, а то і горай – апусьціла б погляд, пазяхнула ў вузкую далоньку дый сказала, што ёй сумна і хочацца на танцы. Сваёй сілы ейны вобраз з гэтага ані ня страціў, нават наадварот, але з тых часоў Лявон праязджаў міма ейнае хаты пасьля заходу, калі неба ўжо зьнікала.

Позьнія вечары Лявон звычайна праводзіў у сваім пакоі, на некаторы час адрываючыся ад летуценьняў, каб пагартаць часопісы ці паслухаць магнітафон. Магнітафон быў часткай музцэнтра, старога, але надзвычайна дыхтоўнага, мяркуючы на колькасьць клявішаў, круцёлак і лямпачак на ягонай пярэдняй панэлі. Каб усталяваць касэту, трэба было націснуць пэўнае месца на панэлі – і тады ейная частка павольна адкідвалася, адкрываючы погляду электронныя вантробы з пахам цёплае плястмасы. Устаўляючы касэту, ён заўжды ўважліва прыслухоўваўся да асаблівых, далікатна-шурпатых адчуваньняў на кончыках пальцаў, калі касэта сьлізгала ў магнітафонавую зяпу – чорны плястык аб шэры плястык. Зяпа зачынялася зь мяккай пстрычкай, пачыналі рух ціхія маторыкі, і Лявон уяўляў, як музыка выцякае з магнітафона праз правады. Правады ад музцэнтра цягнуліся да чорных дынамікаў, з намаляваным на кожным шчарбатым графікам частотаў. Графік выклікаў у Лявона вялікую павагу – Лявон лічыў, што стваральнікі дынамікаў і магнітафона, якія аддалі столькі сілаў на іхнае вынаходзтва і абдумваньне, проста не маглі не дасягнуць абсалютнае дасканаласьці.

Касэты да магнітафона захоўваліся ў кніжнай шафе, на верхняй палічцы, а ніжэйшыя, за шклянымі дзьверкамі, былі запоўненыя старымі кніжкамі. Колькі разоў Лявон браў наўздагад адну зь іх і разгарнаў. Было відаць, што раней за яго гэтага не рабіў ніхто: чыстыя і зьляжалыя старонкі пахлі пылам і сухасьцю. Гаворка ўва ўсіх кнігах чамусьці кожнага разу ішла пра нейкіх князёў і нейкія ваенныя падзеі. Лявон нават усумніўся аднойчы, а ці не дастае ён заўсёды адзін і той жа том? Аднак узгадаць, якога колеру вокладка трапілася яму ўчора, не выходзіла. Назвы гэтых кніг таксама імгненна зьнікалі з галавы. Але ўва ўсякім выпадку, думка, што можна сапраўды чытаць нешта пра князёў, выклікала ў Лявона зьдзіўленьне – гісторыя не цікавіла яго.

Пад кнігамі, у самым нізе, зьмяшчаліся ягоныя ўпадабаныя часопісы: «Навука і жыцьцё», «Папулярная мэханіка», «Навука і рэлігія». Лявон выцягваў выпадковы часопіс і клаўся на ложак. Больш за ўсё яму падабаліся аповяды пра незвычайныя вынаходзтвы. Прыкладам, артыкул з малюнкамі пра прынцыпова новы водаправодны кран, распрацаваны нямецкім інжынэрам, прыносіў Лявону шчырае задавальненьне. Ён усьміхаўся, апускаў галаву на руку і разважаў, як добра было б абсталяваць усе дамы гэтым рэвалюцыйным кранам… І засынаў.

Прачынаўся праз колькі гадзін, з самлелымі рукамі і шыяй. Магнітафон даўно маўчаў. Лявон перакладаўся на сьпіну і цярпліва чакаў, калі непрыемныя адчуваньні пройдуць. Спрабуючы ўзгадаць, што яму сьнілася, ён падоўгу пакідаў погляд на розных месцах у пакоі, на рэчах. Прыкладам, на лямпе пад стольлю. Калі гарэла сьвятло, у пляфоне бачыліся тры сухія мухі, і аднойчы ўвечары ўвага Лявона засяродзілася на мухах. «Апошні раз я мыў лямпу каля паўгода таму», – напружыўшыся, успомніў Лявон. Ён прыкладна вылічыў абыймо і вывеў, што пляфон месьціць 36000 мух і можа запоўніцца імі цалкам праз шэсьць тысяч гадоў. Гэтая думка ўсхвалявала яго. «Значыцца, у канцы майго жыцьця ў пляфоне апынецца ўсяго толькі зь дзьвесьце мухаў...» Лявон узьняўся і заходзіў туды-сюды. «А ці залежыць колькасьць мухаў, што трапілі ў пляфон, ад працягласьці гарэньня сьвету? Яны ж павінныя ляцець на сьвятло», – прыйшла яму ў галаву яшчэ адна думка. Тут ён злавіў сябе на тым, што думае нейкую лухту. Лявон паставіў новую касэту, узмацніў гук і пайшоў на кухню па сок.