Olga Tokarczuk - Podróż ludzi Księgi

De Berle’a opadły złe przeczucia. Myślał o twardym, gładkim i już naprawdę dużym brzuchu żony, i o tym, że tym razem mogą być jakieś komplikacje. Myślał o pozostawionych interesach. Myślał o znakach, które zawsze dawał mu Bóg i które, jak mu się wydawało, nauczył się rozpoznawać. Był na siebie zły, że myśli w ten sposób, bo jeszcze nie przyznał się sam przed sobą, że nie chce jechać dalej, że od początku uważał ten pomysł za szalony. Czy nie wystarczy, że finansuje tę wyprawę? Teraz szukał pretekstów, by wytłumaczyć się przed sobą z nagłego odpływu entuzjazmu.

Przypomniał sobie swoje dzieci: gromadka istnień, w których mieszały się cechy jego samego i jego żony. A teraz urodzi się jeszcze jedno. Jakie? Słońce i Wenus będzie miało w znaku Panny. To dobry znak, pracowity i konkretny. Jeżeli przyjdzie na świat chłopiec, można liczyć na pomoc w interesach. Jeżeli dziewczynka, zostanie w przyszłości świetną panią domu. Skromną, pracowitą, może trochę przyziemną, ale kobiecie nie jest potrzebne bujanie w obłokach. Gdyby tak spłodzić tyle dzieci, myślał, żeby każde z nich miało Słońce w innym znaku, wtedy w domu byłby cały Zodiak. Można by badać różne między nimi zależności i stanowiłoby to z pewnością doskonały materiał do doświadczeń. Siedzieć w chłodnej bibliotece, pić sok z pomarańczy, zapisywać w porubrykowanych księgach swoje obserwacje. De Berle znalazł się myślami w domu i krążył teraz po jego pomieszczeniach, czując prawdziwy wstręt do trzęsącej się w upale karety.

– Czy nie uważasz, że za dużo nieprzewidywalnego, jak na początek? – zapytał Markiza szeptem, bo siedząca przy nim „ta kobieta” (tak o niej myślał) znów zasypiała.

– Moglibyśmy zostać w Paryżu… poczekać…

Markiz uśmiechnął się i rozparł wygodnie na siedzeniu. Ruchem głowy wskazał słońce, które niby złoty pająk zaczynało powoli opuszczać się ku horyzontowi.

– Tak się cieszę, że wreszcie jedziemy – rzekł, jakby w ogóle nie słyszał tego, co powiedział przyjaciel.

Szkoda, że nie wiadomo, w jaki sposób dzieją się rzeczy. Czy wynikają jedna z drugiej według jakichś trudnych do ogarnięcia prawideł? Czy są jak mniejsze pudełka, które wyjmuje się z większych, a te z jeszcze większych? Czy rządzą nimi siły zależne tylko od boskiej, nieprzewidywalnej dla człowieka woli? A może nie ma między nimi związku, może dzieją się, jak chcą, przypadkowo i chaotycznie, przecząc same sobie i łudząc ludzi swą pozorną logiką?

Tylko dzieci, głupcy i czarodzieje wiedzą, jak jest naprawdę. Czują, że Bóg ma niewiele wspólnego ze światem, a jedyne, co w tym świecie bezpośrednio pochodzi od Boga – to sens istnienia każdej rzeczy i marzenie, jakie łączy łańcuchy zdarzeń. Każda rzecz, każde zjawisko ma swoje znaczenie, które jest jakby istotą tej rzeczy. Kiedy coś się wydarza, wypływa zawsze z czegoś, co ma podobne znaczenie. Przypomina to grę w domino. Do kostki z jednym oczkiem przypasowuje się także kostkę z jednym oczkiem, która ma na drugiej połowie inną liczbę oczek. I do tej liczby trzeba dobrać następną kostkę z taką samą wartością. I znowu jest kostka, a po niej przychodzi następna. Rzeczywistość została skonstruowana na zasadzie domina. Chodzi tylko o to, żeby poznać liczby oczek na kostkach, poznać znaczenie wydarzeń. W tym znaczeniu zawarta jest Moc.

Markiz sądził, że sposobem na poznanie znaczenia jest Magia i Wtajemniczenie. Był blisko. Weronika sądziła, że znaczeniami, które nadają wszystkiemu sens, są Miłość i Sny. Była blisko. Gauche wierzył w Słowo, którego nigdy nie udało mu się wypowiedzieć, i też był blisko. De Berle zaś przeczuwał, że znaczenie zawiera się w samej istocie rzeczy, że rzeczy znaczą dokładnie to, czym są. Niezbyt to skomplikowana filozofia, ale i on był blisko.

Późnym wieczorem dojechali do Angerville i w pierwszej lepszej oberży zatrzymali się na nocleg. Kolacja nie była wystawna, a oni, zmęczeni upałem, nie byli głodni. Zimne pieczyste, chleb i ser z miejscowej serowarni. Podano też smaczny cienkusz, którego Weronika wypiła zbyt dużo. Może chciała mieć powód, żeby iść spać.

Markiz i pan de Berle wreszcie mieli okazję porozmawiać bez świadków. Znużony podróżą de Berle cichym głosem przekonywał Markiza, że należy wrócić.

– Ewentualnie – mówił – można pojechać do Chateauroux i, czekając na d’Albiego, chociaż wątpię, czy on się w ogóle zjawi, ustalić z Chevillonem nowy termin. Na wiosnę.

Markiz uparcie trwał przy swoim.

– Nie może być tak, żeby drobne zdarzenie zepsuło obmyślane cały rok plany. Jeżeli teraz wrócimy do Paryża, cała wyprawa odwlecze się znowu na czas nieokreślony.

– Moim zdaniem, trzeba się porozumieć z Bractwem – powiedział de Berle.

– Nie możemy sami podejmować decyzji. Nie wiem też, czy obecność tej kobiety… Czym się w ogóle kierowałeś, wyrażając zgodę na jej towarzystwo? Czasami myślę, że jesteś tak samo nieobliczalny jak d’Albi.

Markiz wzruszył ramionami.

– To biedna, samotna kobieta.

– Dziwka.

– Ale wyjątkowo piękna.

Podnieśli obaj głowy, bo drzwi do oberży otworzyły się i wszedł do środka wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna w cudzoziemskim stroju.

– Hej, oberżysto, nocleg dla samotnego podróżnego! – zawołał z obcym akcentem.

Markiz i pan de Berle wrócili do rozmowy. Tymczasem oberżysta zaczął dość obcesowo tłumaczyć nieznajomemu, że nie ma już wolnych miejsc. Radził mu pójść o trzy ulice dalej, gdzie jest inna gospoda. Mężczyzna zachowywał się tak, jakby nie rozumiał, i wyglądało na to, że nie ma zamiaru się stąd ruszyć. Obaj mówili podniesionymi głosami.

– Nigdzie nie będę chodził. Jestem zmęczony. Jutro czeka mnie długa droga, a w dodatku nie znam miasta – argumentował nieznajomy.

– Czy nie rozumiesz, panie? Wszystko jest już zajęte. O, ci państwo wzięli ostatnie dwa pokoje.

– Po cóż im dwa pokoje? – wykrzyknął tryumfalnie mężczyzna. – Mogą się ze mną podzielić.

– Jest z nimi dama.

– Nie mam nic przeciwko damom.

Zniecierpliwiony Markiz wstał od stołu i podszedł do nieznajomego. Ukłonił się i przedstawił.

– Widzę, że ma pan jakieś kłopoty. W czym mogę pomóc?

– Nareszcie mam do czynienia z dżentelmenem. John Burling z Londynu w podróży do Tuluzy i bez noclegu na tę noc.

Markiz rzucił przelotne spojrzenie panu de Berle.

– W naszym pokoju jest dość miejsca dla tak znamienitej osoby – oświadczył i kazał oberżyście zanieść bagaże Anglika na górę.

Burling potrafił się odwdzięczyć za ten gest. Zamówił najlepsze wino, a sam w zawrotnym tempie pochłonął półmisek mięsa. Między jednym a drugim kęsem przedstawił nowym znajomym najważniejsze fakty ze swej biografii, swoje poglądy polityczne i religijne oraz zdążył zacytować kilku angielskich poetów. Jechał z Fulham pod Londynem do Tuluzy po swego wychowanka, który już drugi rok przebywał we Francji, ucząc się języka i światowych manier. Był tylko nauczycielem chłopca, ale opowiadał o nim tak, jak ojciec opowiada o synu. Te opowieści wciągały może dlatego, że w samym jego sposobie mówienia był ton jakiejś prowokacji. Każde, lekko tylko zniekształcone obcym akcentem, zdanie było oceną, ustosunkowaniem się i, zanim Burling postawił na jego końcu kropkę, zawieszał na chwilę głos, jakby czekał, aż słuchacz się z nim nie zgodzi. Markiz i de Berle, wciągnięci w tok barwnych opowieści Anglika, rwali się do dyskusji. Wypili też z kwartę wina.