Андрэй Федарэнка - Ланцуг

Ніколі не бачыў славутых грыбных «ведзьміных кругоў», не ведаю нават, як яны выглядаюць. Хоць бы раз натыкнуўся на неруш — якую-небудзь у непралазнай лясной глушэчы палянку, усеяную вялікімі і малымі, карычневымі, жоўтымі і шакаладнымі грыбнымі шапкамі… Здаралася, праўда, натрапіць на многа грыбоў у адным месцы, і тады радасцю ўздрыгвала сэрца, не так ад удачы, колькі ад таго, што — першы, і гэтая палянка — мая, толькі я ведаю пра яе існаванне! Потым агледзішся: адзін даўні карэньчык, другі… Размоклы недакурак… След на пяску…

Ні якогасьці аграмаднага грыба, які не ўлазіў бы ў кош і які на здзіў і зайздрасць людзям давялося б нясці ў руках праз усю вёску… Напрыклад, вось такога:

«У Францыі знойдзены белы грыб вагою., з шапкаю ў акружнасці, адпаведна, з дыяметрам шапкі 33, Але рэкордны па памерах белы грыб быў знойдзены ў Беларускай ССР, пад Мінскам, з дыяметрам шапкі 58 і ножкі. Трэба, аднак, заўважыць, што пладовыя целы такіх памераў сустракаюцца выключна рэдка».

Мы, беларусы, заўсёды былі і будзем паперадзе планеты ўсёй!

А па-другое, можа, дарэмна я прыбядняюся? Не бачыў, не знаходзіў, не траплялася… Мо проста не ўмеў заўважаць? Бо ёсць у мяне такая рыса — унурыцца ў сябе, і аглухнуць, і аслепнуць (пайшоў неяк па ваду, а калодзеж далёка ад хаты, і вярнуўся… з пустым вядром — забыў выцягнуць і наліць вады). Не ведаю, плюс ці мінус гэтая з дзяцінства звычка да празмерных фантазій, у якіх дзе я толькі не пабываў, чаго толькі не нагледзеўся, якімі толькі багаццямі не валодаў, чаго толькі ў якасці чалавека-»невідзімкі» не вырабляў!.. Дык вось і цешся сваім уяўленнем. Тут ужо, відаць, па прынцыпу «альбо — альбо», на выбар: сініца ў рэальнасьці, альбо жораў — у фантазіях…

Іван Мікалаевіч Пташнікаў, з якім мы разам працавалі ў «Полымі», неяк сказаў:

— Ва мне памёр нерэалізаваны вялікі вандроўнік. Адзін раз за ўсё жыццё ездзіў у Беласток, на два тыдні, потым раман хацеў пісаць пра тую паездку…

З такім сумам у голасе, з такой горыччу наш цудоўны празаік прамовіў гэта, што ў мяне ледзь слёзы не выступілі. За савецкім часам з’ездзіць у Беласток, і настолькі ўзрушыцца гэтым, столькі набраць уражанняў і матэрыялу, што іх можа хапіць на цэлы раман!

А я? Дзе мой не раман — апавяданнейка з камарыны нос? Ва мне «вялікі вандроўнік» не толькі не паміраў, ён і не нараджаўся ніколі. Канечне, калі, бадзяючыся па Лісабонах, Парыжах, Мадрыдах, Берлінах думаць увесь час, як той Колас у Булонскім лесе, пра свае балацянкі і пораслі — дык што ж заўважыцца, што вынесецца?.. Быць падарожнікам — гэта таксама талент. А не, стоячы ў Луўры перад узятай у куленепрабіваемае шкло Монай Лізаю, замест шэдэўра бачыць сціплы стэндзік, таксама пад шклом, Мазырскага краязнаўчага музея… Альбо, лежачы на траўцы і пацягваючы піва каля Эйфелевай вежы (там, дзе возерка з лебедзямі і вербы, ведаеце?), уяўляць сябе не ў цэнтры Парыжа, а ў далёкім геаграфічна і храналагічна Гомелі, у парку каля палаца Румянцава, куды нас, школьнікаў, некалі вазілі на экскурсію — першы выезд у вялікі свет! Замест таго, каб у прадмесці Бардо захапляцца архітэктурай замка чатырнаццатага стагоддзя (у нас такія склады-пакгаўзы бываюць на чыгуначных станцыях), з віннымі склепамі ўнізе, пастаяў я каля яго, пастаяў, шклянку віна выпіў — ды і пабрыў у недалёкі лес. А йсці вінаграднікамі, а абапал дарогі кусты такіх буйных, раскошных, жоўтых ружаў! А вось і лес — увесь мой замак, увесь мой «Храм», як Сыс піша. Дрэвы, крапіва, мох, папаратнік… І масьляк расце пад сасною. Далібог! Такі, як у нас, і пахне, як у нас, і скурка лупіцца… Ну, не дзіва хіба?! Альбо ў сталіцы Германіі ў час экскурсіі паслухаў трохі гіда, упомніў некалькі знаёмых нямецкіх слоў, пакалупаў запальнічкай бетон на рэштках Берлінскай сцяны, зайшоў за яе, азірнуўся — і на пяту! Сеў у метро і паехаў куды вочы глядзяць, з намерам вылезці на любой станцыі, якая спадабаецца сваёй назваю. Вылез на Unter den Linden — і, канечне ж, адразу ўбачыў тое, што не мог не ўбачыць: скрыначкі лісічак на парапеце каля супермаркета! Нашых, беларускіх, лісічак (гл. раздзел ІІІ). Араб, ці турак імі гандлюе. Яго, гэтага гандляра, нябось ніхто са школы выганяць не будзе, як мяне маглі б некалі, яму зусім неабавязкова пісаць апавяданне «Сыч», а потым даказваць, што лісічкі бываюць чарвівыя…

Вось такія Моны Лізы, такія Луўры і Прадо. Цяжкавата мне быць вандроўнікам.

Але самы цікавы наступны выпадак. Гляджу неяк па тэлевізары перадачу пра Манголію. І не магу адарвацца. Гляджу дзесяць хвілін, пятнаццаць… І раптам ў галаве штосьці шчоўкае, пераключаецца і я ўспамінаю, што я ж там, у Манголіі, быў! Больш таго, быў у гэтых мясцінах, якія зараз паказваюць! Вось тая самая гара, зарослая эдэльвейсамі так будзённа, як нашая якая пустка дзьмухаўцамі ўвесну… А вось той самы луг, на якім «пасуцца» аграмадныя макеты дыназаўраў, — каля аднаго я нават сфатаграфаваны… Як можна было забыць?! Чым я там два тыдні займаўся? Што запомніў?