Андрэй Федарэнка - Ланцуг

— Аўтамат! — сустрэў ён яе злым, звыклым ужо за апошнія суткі воклічам.

— Зараз прынясу, дай перадыхнуць, — яна прысела. — Алёша, прабач, я не магла інакш… Ды не бойся! — сказала паспешліва, убачыўшы, як ён уздрыгнуў. — Я бачылася і гаварыла з тваёй маці.

— Сёння?! Дзе?! — падаўся ён да яе. — Як яна? Ну, кажы хутчэй!

— Дачакалася каля гасцініцы і расказала ўсё. Яна такая радая была!.. Яна паклялася, што будзе маўчаць і паедзе дамоў.

— Хто цябе прасіў, — прамовіў ён без аніякай інтанацыі.

— Я не магла інакш, — паўтарыла яна вінавата. — Што ж цяпер рабіць, Алёша? Няўжо ты думаеш, яна можа…

— Ну, нясі, — загадаў ён такім голасам, што яна не пасмела на гэты раз аслухацца.

Кінулася ў хату, выцягнула з-пад ложка аўтамат, прынесла, працягнула, як дзіцяці цацку:

— Вось, вазьмі, Лёша, толькі не будзь такім… Усё ж добра будзе!.. Я веру ёй!

— Нашто ты звячалася са мною? — сказаў ён, аглядаючы аўтамат. Потым зірнуў ёй у вочы: — Ты, калі што, даруй мне, Маша… Я ж і забіць цябе мог тады.

— Ды што ты развітваешся?!

— Усё ад пачатку па-дурному было, так і закончыцца… Завезла б гы мяне, як сцямнее, куды. Не хачу цябе падстаўляць.

— Нікуды цябе не адпушчу, сядзі тут!

— Прапала ты са мною, — сказаў ён са смехам, але было ў яго голасе і чыталася ў вачах штосьці адчайна-зацкаванае, безнадзейнае, як у тыя першыя дні, калі ён не спаў начамі і ўздрыгваў, і клацаў затворам ад кожнага падазронага гуку.

— Чаму ж вы адразу не прыйшлі?! — усклікнуў зампаліт Атаманчук, выслухаўшы маці, якую пад вечар прывёў да яго ў кабінет лейтэнант Шаўчэнка. — Куды ў такую ноч паедзеш?!

— Баялася адразу… Вы ж хаця, сыночкі, не зрабіце яму нічога!..

— Баяцца не трэба. Галоўнае, знайшоўся. Не плачце, не бойцеся, даслужыць ваш сын, як і ўсе, як паложана, арлом вернецца! — няўмела суцяшаў яе ўзбуджаны, вясёлы зампаліт. — Дык яшчэ раз апішыце тую жанчыну…

— Рукі ў яе, як у мяне, рабочыя… Жанчына такая…

— Успомніце, вось тут, на шчацэ, у яе нічога не было?

— Было, было — пляма такая чырвоная!

Атаманчук запытальна паглядзеў на ўкраінца Шаўчэнку, той пераклаў:

— Родинка красная. Родимый знак.

— Даўно я здагадваўся! Даўно думаў на тую бабу з Тэйкава! Ехала адна, час цёмны… Адраэу трэба было ператрэсці ў яе ўсё. Вам — дзякуем. Ідзіце ў гасцініцу, заўтра пабачыцеся з сынам. — I, не чакаючы, пакуль за жанчынаю зачыняцца дзверы, Атаманчук павярнуўся да ўзводнага: — Вось колькі заракаўся не верыць людзям, усё адно забудзешся, возьмеш ды і паверыш. Век жыві, век вучыся!..

Уранні, ледзь-ледзь на ўсходзе танюткай палоскай загарэўся пагодны лістападаўскі дзень, з шашы каля вёскі Тэйкава звярнулі і, не выбіраючы дарогі, па неглыбокім снезе папаўзлі да крайняй хаты два «Уралы» і два «газікі». Метраў за трыста ад хаты спыніліся, з «Уралаў» па камандзе «к машыне!» пачалі саскокваць узброеныя салдаты. Адзін «газік» застаўся каля «Уралаў», другі пад’ехаў да хаты. Марыя, якая не спала амаль усю ноч, прыслухоўвалася, не адыходзіла ад акна, неяк прапусціла ўсё гэта, не ўчула ні гуку матораў, ні камандаў. Яна сабралася па ваду, з вядром выйшла на ганак, і ў гэты момант два чалавекі ў цывільных кажушках і ў шапках, узяўшыся невядома адкуль, з двух бакоў моцна схапілі яе за рукі. Яна ўскрыкнула. Грукнула аб ганак парожняе вядро, хтосьці адфутболіў яго з дарогі. Жанчыну ўпіхнулі ў хату.

— Дзе ён?!

Яна маўчала. Павярнуўшы галаву, убачыла, што ў хату ўбеглі яшчэ двое, у форме.

— Азваўся, у хляве!

Жанчыну адпусцілі. Яна памкнулася на двор, чалавек у кажушку затрымаў:

— Сядзь спакойна і сядзі. З табою яшчэ будзе размова.

У гэты час на двары капітан Атаманчук, прызначаны кіраваць усёй аперацыяй, стаіўшыся за сцяной хаты, аглядаў наваколле. Хата, хлеў, у хляве двое дзвярэй, каля адных — невысокая загародка, другія, адкуль азваўся Ласіца, адчыненыя насцеж… Паміж хатай і хлявом — двор, метраў пяцьдзесят голай плошчы. Капітан глядзеў і пераконваўся, што калі Ласіца ўздумае абараняцца, у яго пазіцыя лепш не прыдумаеш. Акрамя таго, што двор голы, прастрэльваецца практычна ўсё поле вакол надворка. Хаця калі падабрацца з тыльнага боку хлява, паўз сцяну абагнуць яго, то апынешся каля самых дзвярэй катуха… На крайні выпадак можна будзе скарыстаць снайпераў, — калі ўдасца загаварыць яму зубы і ён высунецца… Атаманчук склаў далоні рупарам і закрычаў:

— Ласіца, адзавіся!

Прайшла хвіліна, і дзве, і тры, у адказ — ні гуку. Ад «Уралаў» пад сцяну да Атаманчука, прыгінаючыся, падбег Шаўчэнка: