Андрэй Федарэнка - Ланцуг

— Ого! — гучна, так, што свіння пераставала рохкаць і прыслухоўвалася, час ад часу казаў ён. — Ну, радавы Ласіца! Ого!..

Пасля палудня, калі на двары ўжо цямнела, ён насцярожваўся, браў аўтамат і лавіў кожны падазроны гук. Урэшце крокі, бразганне замком, гучнае «кіс-кіс» — гаспадыня вярнулася з працы і давала яму знак, што яна адна, што сёння яму няма чаго баяцца. Завішчала галодная свіння, пачалі пералятаць цераз загарадку і бегчы да ганка куры. Весела, гучна размаўляючы з курамі, гаспадыня зайшла ў хату.

Пацягнула дымам з коміна. Праз нейкі час зноў крокі, да хлява. Лісіцкі выглянуў, гаспадыня ішла з двума вёдрамі. Перш выліла свінні ў карыта, тады асцярожна, нерашуча пастукала ў вушак дзвярэй катуха.

— Ды заходзьце, — азваўся Ласіца. — Што стукаць?

У катуху пасля двара было зусім цёмна. Яна паставіла вёдры ля парога, прысела на коленцы.

— Я ліхтарык прынесла. У суседкі батарэйку папрасіла.

Уключыўшы ліхтарык, не гледзячы на Ласіцу, пачала выстаўляць з вядра прыкрыты ручніком чыгунок з гарачай бульбаю, яечню ў місцы, сала, хлеб, гляк з вадою. Уздыхнула:

— Шкада, малака няма…

— Малака! — раздражнёна перабіў Ласіца. Ён ляжаў у сваім кутку, не варушачыся, з аўтаматам у руцэ, толькі вочы, як у труса, блішчэлі ў святле ліхтарыка. — Колькі разоў казаў, што не магу есці. Не насіце нічога.

— Можа, пазней захочаш? Хай пастаіць?

— Забірайце. Вось вада — добра, — падпоўз, узяў гляк, напіўся. — Каб гарбаты гарачай.

— Дык я прынясу. Я з мятаю завару!

— Пачакай, — спыніў ён яе, — выцерплю. — I, памаўчаўшы, паскардзіўся: — Спаць не магу, аж вочы рэжа. Хочацца, а не магу.

— Дык, можа, гарэлкі трохі?

— Зараз! Толькі віна і гарэлкі не хапае. Сесці, піць і закусваць бульбай з яечняю.

Яна бачыла, што сёння яму асабліва цяжка, не хочацца, каб яна пайшла. Узяў бульбіну, падзьмухаў, пачаў жаваць, спытаў:

— Нічога новага?

Было новае, але яна вырашыла не казаць пакуль. Сёння на працы, перабіраючы бульбу ў калгасным хляве, яна выпадкова пачула гамонку мужчын, насцярожылася, вычула — салдата, аказваецца, ужо не шукаюць, нават знялі пасты. Салдат, аказваецца, «тармазнуў» машыну-фургон і цяпер ужо адсюль далёка. Пасля працы, калі пазычала батарэйку, яна знарок разгаварылася з суседкаю, у якой дачка працавала буфетчыцаю ў горадзе ў ваеннай часці. Суседка нічога не ведала.

— Цябе не шукаюць ужо, — усё ж не ўтрымалася яна. — Думаюць, ты на радзіму паехаў.

— Як жа, не шукаюць! Ды толькі з-за гэтага (ён паказаў на аўтамат) яны яшчэ доўга спаць не будуць, — і засмяяўся зларадна.

Паклаў у чыгунок недаедзеную бульбіну, схапіўся за бот, сцягнуў, стогнучы, абмацаў нагу, паспрабаваў устаць і не змог:

— Не зрастаецца, пухне! Куды я з такой калодкаю?!

— Пачакай, рана яшчэ.

— I што чакаць? — крыкнуў ён са злосцю. — Што я вычакаю тут?!

— Цішэй, увечары чуваць усё.

Ён прыціх, зноў уэяўся піць ваду. Жанчына сабралася ісці.

— Марыя, — папрасіў услед ён, ужо ціха, нібы выбачаўся за сваю злосць, — гарбаты не забудзьце, калі ласка.

Уночы яна выйшла на двор. Асцярожна, каб снег не рыпнуў пад валёнкамі, ледзь пасоўваючы ногі, наблізілася да хлява. Прыслухалася. Было ціха, салдат, відаць, спаў. Яна падалася назад і раптам, ужо каля ганка, пачула, як суха і холадна шчоўкнуў затвор.

Раніцою, у прыцемках, яна зноў панесла ў катух гарачую гарбату. Салдат сядзеў у кутку і пры святле ліхтарыка, схіліўшыся, абмацваў голую нагу.

— Здаецца, праходзіць, — сказаў ён неяк узрадавана, узбуджана. — А? Паглядзі, Марыя.

Яна таксама памацала, паглядзела. I праўда, пухліна нібыта спала. Нага каля костачкі з чорнай зрабілася сіне-жоўтай.

— А свярбіць! — пахваліўся ён.

— Зажывае… Ты цяпер менш трывож яе, менш мацай.

Марыя хуценька ўправілася з гаспадаркаю і, калі трохі развіднела, пайшла на працу. У вялікім доўгім хляве з адчыненымі насцеж варотамі, каля цэлай гары прыкрытай зверху саломаю бульбы ўжо сядзелі таварышкі. Марыя ўзяла кош, прымасцілася побач, падаслаўшы пад калені старую куфайку, і, механічна, думаючы пра сваё, амаль не гледзячы на рукі, пачала разам з усімі перабіраць бульбу: у адзін кош — семянную, для калгаса, у другі — лепшую, большую, якую потым запакуюць у сеткі і адправяць у горад. Звыкла выцірала заскарузлыя пальцы аб куфайку, калі траплялася гнілая бульбіна. Перабіралі моўчкі, зацята, хутка — за тыдзень працы было амаль усё перагаворана. Толькі суседка, скоса зірнуўшы на яе раз і другі, спытала:

— Што ты, выпіла з раніцы?