Павал Севярынец - Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі

Беларусь – радзіма геніяў мастацтва, якія глядзелі на сьвет духовымі вачыма: Марк Шагал, Казімір Малевіч, Васіль Каньдзінскі, Хаім Суцін, Алія Пашкевіч, Фэрдынанд Рушчыц, Уладзіслаў Стрэмінскі, Вітаўт Бялыніцкі-Біруля, Напалеон Орда, Іван Хруцкі.

Менавіта ўраджэнцы Беларусі зь іх місіянерскім запалам адкрывалі сьвету Цэнтральную Азію, як Пржэвальскі й Грум-Гржымайла, Японію, як Язэп Гашкевіч, Арктыку, як Отта Шмідт, Анды, як Ігнат Дамейка, Сібір і Далёкі Усход, як Тамаш Зан і Ян Чэрскі; усю плянэту, як нязьменны вядучы “Клюба кінападарожнікаў” Юры Сянкевіч; ды нават космас, як Пятро Клімук, Уладзімір Кавалёнак і першая жанчына-касманаўт Валяньціна Церашкова.

Менавіта зь Беларусі паходзілі францускі паэт Гіём Апалінэр і польскі бэлетрыст Франьцішак Багамолец, амэрыканскія акторы Кірк і Майкл Дугласы, супэрзорка НХЛ Уэйн Грэцкі й першая ў сьвеце жанчына-прафэсар Соф’я Кавалеўская.

Ты не падлiчваў, колькi ўраджэнцаў Беларусі атрымалі нобэлеўскія прэміі?

Генрык Сянкевіч, літаратура – Польшча, 1905 г.

1. Уладзіслаў Рэймант, літаратура – Польшча, 1924 г.

2. Лявон Кантаровіч, эканомiка – СССР, 1975 г.

3. Ільля Прыгожын, хімія – Бэльгія, 1977 г.

4. Менахем Бегін, прэмія міру – Ізраіль, 1978 г.

5. Чэслаў Мілаш, літаратура – Польшча-ЗША, 1980 г.

6. Аарон РабінР Клуг, хімія – ЗША, 1982 г.

7. Іцках Рабін, прэмія міру – Ізраіль, 1994 г.

8. Шымон Перас, прэмія міру – Ізраіль, 1994 г.

9. Жарэс Алфёраў, фізыка – Расея, 2000 г.

Вось яно, агромністае радовішча асобаў. Раскопваеш іхняе паходжаньне, і бачыш, наколькі яны беларусы!

Гэтая невынішчальная беларускасьць скразіць у сьпевах Уладзіміра Высоцкага й аповедах Эдварда Радзінскага, у вершах Уладзіслава Сыракомлі, у вакале Міхала Забэйды-Суміцкага, у культавай “Матрыцы” братоў Вачоўскіх, у вачох знакамітага акуліста Сьвятаслава Фёдарава, у геніяльных тыпажах Інакенція Смактуноўскага, у бліскучай сатыры Віктара Шэндэровіча, у антыўтопіях Уладзіміра Вайновіча, балядах Андрэя Макарэвіча й канцэртах Мсьціслава Растраповіча...

Менавіта Беларусь разгарнула на поўную сілу таленты францускага пісьменьніка Рамэна Гары й расейскага музыкі Ўладзімера Мулявіна, паэткі з роду Лермантавых Натальлі Арсеньневай, і найуплывовейшага езуіта ХІХ стагодзьдзя Габрыэля Грубэра, прарока каталіцтва й ідэоляга вуніі, Пятра Скаргі й яго візаві, вялікага праваслаўнага мітрапаліта ХVII стагодзьдзя Пятра Магілы...

Сёньня мы сабралі лепшых зь іх разам. Упершыню. Для цябе. Ты чуў пра іх, ты іх ведаеш. Але табе абавязкова трэба пазнаёміцца зь імі асабіста.

Калі цябе цікавіць нацыянальная ідэя ўласнай пэрсонай – адчыняй старонку.

Цябе чакае сама Беларусь у чалавечым абліччы.

“Духовасьць” – завяршальны разьдзел гэтае кнігі.

Духовасьць – найвышэйшае паняцьце нацыянальнае ідэі, што перасягае межы часу й прасторы.

Духовасьць – самая важная сфэра беларускае сьвядомасьці: менавіта ў духу заключаецца сутнасьць фэномэну Беларусі.

Бо “Бог ёсьць Дух, і тыя, што пакланяюцца Яму, павінны пакланяцца ў духу і праўдзе” (Яна 4:24).

Беларусь для чалавечае гісторыі апошняга тысячагодзьдзя ёсьць месцам таемным, нават містычным. Як і да чалавека Божае адкрыцьцё прыходзіць нечакана, сярод абставінаў звыклых, дробязных і на першы пагляд непрыкметных, як малітва творыцца ў тайне, як веяньне Сьвятога Духу нараджаецца зь лёгкім, ледзь чутным пакаянным уздыхам – так і лёсы сусьвету рахуюцца ў гэтым ціхім, схаваным сярод лясоў і балотаў, укрыжаваным паміж Захадам і Ўсходам куточку плянэты. Глыбокім куточку – самым сэрцы Вялікай Эўропы.

Глухім і маленькім, як Палестына на ўскраіне Рымскай імпэрыі.

Бо “Дух дыхае, дзе хоча, і голас ягоны чуеш, а ня ведаеш, адкуль прыходзіць і куды сыходзіць: так бывае з кожным, народжаным ад Духа” (Яна 3:8)

Па меры таго, як набліжаесься да сэнсу Божае прысутнасьці ў Беларусі, як прыглядаесься да знакаў і сымбаляў, расстаўленых на гэтым скрыжаваньні, як спасьцігаеш значэньне невымоўнага цуду Гасподняга, дадзенага нам, 10 мільёнам беларусаў – цябе ахінае сьвятарнае, багавейнае пачуцьцё. “Здымі абутак твой з ног тваіх, бо месца, на якім ты стаіш, ёсьць зямля сьвятая!” (Выхад 3:5)

Бо духовая Беларусь для цэнтару Эўропы – відавочная геапалітычная неабходнасьць. Гэтак неабходнае сэрца ў грудзях. Гэтак натуральная душа ў целе.

Беларусь існуе як духовая рэальнасьць. Што гэта значыць?