Павал Севярынец - Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі

Iнтанацыi голасу, быццам перабор струнных, сьпеўнасьць самае празаiчнае гутаркi, i высокiя-высокiя песьняроўскiя ноткi.

Сылюэты беларусачак – як сьветлае й лёгкае вiленскае барока цi готыка касьцёлу Сьвятое Ганны. Постацi мужыкоў-беларусаў – прысадзiстыя й моцныя, як цэрквы-крэпасьцi – Сынкавiчы, Мураванка, Камаi, Супрасьль.

Усе ценi, тоны, паўтоны й нюансы глыбокага беларускага мастацтва ў аблiччах!..

Калi ўваходзiш у беларускi касьцёл, стромы харал чыстага й урачыстага, i чуеш iмшу са званочкамi й дружным адказам вернiкаў, з розгаласам рэха; калi слухаеш у царкве лiтургiю, настолькi сьпеўную й мэлядычную па-беларуску, зь мiгценьнем сьвечак у такт нотам i жагнаньнем адпаведна формулам Слова; калi пяеш «Гасподзь – Пастыр мой», магутны псальм на пратэстанцкiм праслаўленьнi, цудоўную палiфанiю малiтоўных галасоў – адчуваеш, як уся твая iстота суладна гучыць, дрыжыць, дыхае… Жыве!.. I пачынаеш разумець, адкуль у Беларусi такая культура.

Адухоўленая. Натхнёная. Поўная гармонii. Сымбалiчная. Багавейная да Слова. Этычная. Паэтычная. Патэтычная.

Адсюль песьняроўскiя песьнi.

Адсюль Багдановiч, Купала, Быкаў.

Адсюль Нясьвiж, “Чорны квадрат” і “Наша Нiва”.

Вось адсюль. З храму. З душы, поўнай духу. Звыш.

Бо беларускасьць – ад Бога.

Прывітаньне, шаноўнае спадарства – чытачы, слухачы, гледачы першага нацыянальнага!

Толькі сёньня разам з намі вы маеце магчымасьць назіраць за трансьляцыяй відовішча, якога ўся Беларусь чакала ні больш, ні менш – усю сваю 1000-гадовую гісторыю.

Алімпіяда нацыянальнае ідэі ў спорце.

Такім чынам, увага!

Запрашаем вас у Менск, Беларусь. У самы цэнтар Эўропы, на скрыжаваньне шляхоў, на галоўную арэну кантынэнту. Вы чуеце гэты гул, агромністы гул, з-за якога я сам ледзь чую рэжысэра рэпартажу... Гул 10 мільёнаў заўзятараў! Так, 10 мільёнаў – бо ўсе, ад малых дзяцей да глыбокіх старых, хоць раз у жыцьці хварэлі за нашых. Таму сёньня ўсе яны тут, уся нацыя – у жывым эфіры, на арэне спаборніцтва, у рэжыме рэальнага часу – перад намі.

Гэтая краіна бачыла за свае тысячу гадоў і турніры, і сярэднявечную барацьбу, дужаньне “да крыжу” й “на крыжы”, і дзікае паляваньне, і ловы, увекавечаныя ў “Песьні пра зубра” ды раманах Караткевіча, і рыцарскія двубоі, і страляніну з лукаў ды арбалетаў, і чэмпіянаты Эўропы ды сьвету, і залатыя мэдалі “Дынама-82”, і перамогу футбольнай зборнай Беларусі над Галяндыяй у 95-м, і трыюмф беларускіх тэнісістаў у матчах з Расеяй ды Аргентынай у Кубку Дэвіса ў 2004-м... Але сёньня – асаблівы дзень. Сёньня ўпершыню ў гісторыі ўсе гэтыя спаборніцтвы сыходзяцца ў адной вялікай Алімпіядзе.

Уладкоўвайцеся зручней, бо наперадзе нас з вамі чакае нешта фэерычнае. Грандыёзнае відовішча Адкрыцьця, прадстаўленьне поўнае нацыянальнае dream-team, сотні лепшых спартоўцаў Беларусі, а затым – 14 відаў спорту ў абавязковай праграме. Дзесяткі тысячаў запрошаных, гасьцей і журналістаў. Вы бачыце на свае ўласныя вочы: перад вамі, з вышыні птушынага палёту, стадыён “Дынама”, поўная чаша ў самым цэнтры Менску, лядовыя палацы ў абласных цэнтрах ды сталіцы, вось супэрсучасны футбольны манеж у Вясьнянцы, Менскі Палац Спорту, адна зь лепшых у Эўропе спартовая база “Стайкі”, вось іпадром “Ратамка”; гэта – вы, вядома, пазналі, – комплекс “Раўбічы”, знакамітыя трампліны, побач – гарналыжны курорт пад Лагойскам, беларуская Швайцарыя, і ўсе нашыя 225 стадыёнаў, 222 плавальных басэйны, 5 тысячаў спартовых заляў і 14 тысячаў спартовых пляцовак, адначасова адчыненых сёньня дзеля таго, каб прыняць Алімпіяду Нацыянальнай Ідэі.

Абсалютна дарэчы будзе зараз згадаць адзін гістарычны факт. Мы з вамі можам ганарыцца перад усім сьветам тым, што менавіта беларус стаяў ля вытокаў адраджэньня Алімпійскіх гульняў. У Афінах 1896 г., дзе адбывалася першая сучасная Алімпіяда, гарадзкой гаспадаркай кіраваў наш выбітны зямляк, герой Грэцыі Зыгмут Мінейка. І менавіта ён рыхтаваў тую самую першую Алімпіяду.

Перад абліччам бліскучага беларускага алімпійскага ансамблю, напярэдадні шыкоўнага шоў, што чакае нас у бліжэйшыя гадзіны, варта паўтарыць: такі ажыятаж, такая ўсенародная цікавасьць, такі агульнанацыянальны аншляг тут адзначаецца, безумоўна, упершыню.

Калі раней, на працягу 70 гадоў у сусьветных турнірах беларусы фігуравалі ў складзе “зборнай СССР” і ўсе называлі іх “рускімі” – нам заставалася хіба што ціха хварэць за землякоў. Але ўжо ў 90-х гадох мінулага стагодзьдзя заўзятары з усяе плянэты пачалі сустракаць імя “Belarus” на чэмпіянатах сьвету й алімпійскіх гульнях, у спаборніцтвах па гімнастыцы, барацьбе, гандболе, біятлёне, хакеі, веславаньні, настольным і вялікім тэнісе, фрыстайле, лёгкай атлетыцы... Беларускія трыюмфы пад бел-чырвона-белым сьцягам на Алімпіядзе ў Барсэлёне 1992 г. – 17 залатых мэдалёў! – на лёгкаатлетычных чэмпіянатах сьвету ў Гётэборгу (1995 г. –12 мэдалёў, 2-е агульнакаманднае месца пасьля ЗША) ды Парыжы (2003 г. – 8 мэдалёў, 3-е месца), біятлённыя перамогі ўсяго апошняга дзесяцігодзьдзя – прымусілі гаварыць пра Беларусь ва ўсім сьвеце з захапленьнем. Якраз спорт зрабіў Беларусь і беларусаў вядомымі сярод мільярдаў зямлянаў, і якраз-такі спорт узьняў мільёны нашых суайчыньнікаў да нацыянальнае сьвядомасьці – хай сабе пакуль эмацыйнае, але масавае. “Золата” ў чэмпіянаце сьвету па спартовае гімнастыцы 2002 г., месцы на п’едэстале ў мастацкіх гімнастак, сэнсацыйная перамога ў хакейным чвэрцьфінале зімовай алімпіяды ў Солт-Лэйк-Сіці над фаварытамі – зборнай Швэдзіі 4:3, сусьветнае чэмпіёнства настольнага тэнісіста Уладзімера Самсонава – і вось ужо ў спорце, спадарства, адзначаецца даўно, ня бачаны гісторыяй, палітыкай, эканомікай, культурай эфэкт: зь Беларусьсю пачынаюць лічыцца.