Васіль Петручук - Клавуня, гэта я, твой Вася

— То ж ага, — падтрымалі крыкуна іншыя, — нічога не мае, а яшчэ просіць большую кватэру і гараж, галадранец! Дзеля такога дурня мы мусілі змарнаваць столькі часу і грошай, а ён яшчэ на балкон выходзіць!...

1983 г.

З бутэлькаю звязана шмат нашага жыцця і быць, або не быць". Без бутэлькі не разбярэш, вала не прадасі, дроў не купіш, не змелеш. У кожнай гадзіне нашага жыцця бутэлька іграе асноўную ролю. Але бутэлька поўная. Такая бутэлька прыспяшае рытм сэрца, раз'ясняе вочы і папраўляе настрой. Не гавару ўжо аб дабраце.

А вось пустая пляшка, нібы бяздомная сірата, нікому не патрэбная. Наадварот, чартоўскі перашкаджае дома і купіць ніхто не хоча, хоць усе гавораць аб ашчаднасці.

Сёння ўсю раніцу наша радыё прысвяціла бутэльцы.

Рэпарцёрка ездзіла па ўсёй Варшаве, па ўсіх пунктах, каб даведацца, дзе і якія прадаюць бутэлькі, слоікі і ўвогуле шкляныя ўпакоўкі. Была яна не толькі на пунктах скупкі, але аб'ездзіла ўсе аддзелы "Сполэм" і шкляныя заводы, спажывецкія крамы. Была нават у міністэрстве.

Ездзіла яна, бадай, пару дзён, бо Варшава — горад вялікі, ды і не заўсёды можна застаць на працы каго трэба. Намучылася, пазлавалася і... нічога не даведалася, бо ўсё яшчэ трываюць нарады, як ацаніць бутэльку: восем злотых за паўлітра і дзесяць за літр, ці мо сем за паўлітра, а дзесяць за літр. Гаварыла з міністрам, які наракаў на ПСС "Сполэм", што не хоча прымаць ад людзей шкла, а павінен. Прадстаўнік ПСС "Сполэм" бараніўся, што не можа прыняць, бо, па-першае: магазіны яго змяшчаюць дзвесце тысяч штук, а прымае пяцьсот тысяч, а па-другое: навошта яму працаваць на кагосьці, значыць на прамысловасць дарма.

Вынік паездак пані рэдактар Гансяроўскай (слава Богу, прыпомніў!) быў такі: даведалася яна, а за ёю мы, што шкло цікавіць толькі аднаго чалавека ў Варшаве і ўсёй Польшчы. Ён скупляе ўсе бутэлькі і слоікі і гаворыць (я сам чуў, што не працаваў бы, каб да інтарэсу мусіў дакладаць.

Жыхарам горада Беластока і Беласточчыны падаю прыблізна яго адрас: Варшава-Урсынуў. Калі, даражэнькія, будзеце ехаць у Варшаву па каўбасы, або на экскурсію на базар Ружыцкага, не забудзьце узяць з сабою шкляныя упакоўкі, там, паводле слоў пані Гансяроўскай, прадасце.

На мой дурны розум прыйшла думка: чым людзі больш адукаваныя, тым больш губляюцца ў пошуках. У нас кожны другі мае вышэйшую адукацыю і кожны другі сярэднюю, а вось вырашыць наконт бутэлькі не могуць.

У Чэхаславакіі народ куды скрамнейшы і прасцейшы. Яны не разумеюць аніякае камбінацыі. Гэтыя "прастакі" ўвялі адну, усяго адну, як гэта не сорам, цану на ўсялякую шкляную пасуду: бутэлька ці слоік каштуюць там адну крону, і ва ўсіх спажывецкіх крамах можаце гэта прадаць. Брыдзяцца толькі загранічнымі, як і мы.

1982 г.

Дарагая Рэдакцыя, даражэнькія Карэспандэнты і ўсе, хто толькі ў "Ніву" піша і яе чытае! Абсалютна ўвесь народ павінен пачытаць гэты фельетон, каб пераканацца, якім пераканаўчым спосабам ёсць дотык. Так, гэты звычайны дотык. Напрыклад, бачым нешта белае і не ведаем, цукар гэта, ці соль. Умакаем язык і ведаем, што соль (нам вельмі быў патрэбны цукар). Або іншае, каб пераканацца ці кілаграм абазначае заўсёды кілаграм, суседзі і паспрачаліся. Першы гаворыць, што ён не бачыць розніцы між кілаграмам жалеза і кілаграмам ваты. А другі хітрун гаворыць:

— Калі ты так думаеш, то давай пераканаемся. Бяры кілаграм пер'я а я вазьму кілаграмовы камень. І ты мяне трахнеш тым пер'ем, а я цябе стукну каменем.

А ці памятаеце, колькі было запісана паперы на тэму: "Чаму моладзь уцякае з вёскі?" Напэўна кожны з нас памятае. Але няма ніякіх водгукаў, колькі людзей мы пераканалі, каб не кідалі родных мясцін, родных вёсак, па якіх засумуюць не раз у далечыні. А вось мой добры калега, якога я ведаю ад роду, адным рухам пераканаўся сам, пераканаў жонку і ўскалыхнуў веру ў цудоўнае жыццё ў горадзе. Нават ахвотна яго слухалі ў Гайнаўцы на кірмашы, калі, стаяўшы на возе, гаварыў, бы на мітынгу, аб прыгожасці жыцця ў вёсцы.

Сярод натоўпу Браніслаў убачыў, што нехта смяецца, і падумаў: "Мусіць, яны мне не вераць". Крыкнуў: "Калі сярод вас ёсць скептыкі (ён гэта слова запамятаў з Кляшчэляў, калі ім назвалі яго за недавер'е, што карова пакрытая), то клянуся Богам, што я сам перажыў прыклад, які абрыдзіў мне горад на ўсё жыццё!"

— Давай, раскажы, няхай усе даведаюцца, — пачулася з розных бакоў натоўпу, — а то яны нікому не вераць — нават "Ніве", раскажы!

— Дык, вось, браткі мае родныя, паехаў я ў гэты халерны Беласток, куды уцёк мой сын і вашы пруцца, бы мухі да мёду. Яшчэ ў цягніку захацелася мне насікаць, але дзе ж там, на хаду нельга адчыняць дзверы, а на прыпынках усюды народ. Думаю, вытрываю да Беластока, а там недзе за кусцік захілюся і па бядзе... Даехаў я, браткі, да Беластока, а тут людзей, як у мяне ля хлявоў мух, а кустоў не бачу. Ужо так захацелася, што далей няма куды. Каб так варочаўся да жонкі ўжо з ПКС, то няхай было б і ў ганавіцы, але тут жа іду да сына і ягонага цесця. Але Бог даў, па дарозе напаткаў я рэчку з заросшым зеллем берагам. Ледзь паспеў увайсці ў гэтае зелле і стаць на каленях, каб сядзеўшыя на супрацьлеглым беразе нічога не бачылі, аж падыходзіць да мяне міліцыянер і пытае: "Што вы, грамадзянін, тут робіце?" Я адказаў, што лаўлю рыбу, але ён не спыніў майго фізіялагічнага дзеяння. Пачакаў, пасля патрабаваў заплаціць 500 злотых за "лоўлю рыб без дазволу" і пайшоў на лавачку, а я да сына, ужо лёгка і здаровы.