Иван Пташников - Лонва

На яго нават не аглянуліся. Старэйшая дзяўчына — урач, як ён пра яе цяпер думаў,— нагнуўшыся над Жэнькай, перабірала хуценька-хуценька пальцамі нешта ў маленькай бліскучай баначцы.

— Вера! Шпрыц... Два кубікі... Шпрыц, шпрыц мне! — закрычала яна раптам мацней, чым на двары. Тады, не адварочваючыся, закрычала на яго, Завішнюка: — Не замінайце! Не замінайце! Вера! Шпрыц!

Веры нідзе не было, і Завішнюк рвануўся ў той калідорчык, адкуль яна была раней выйшла, але яму заступіла дарогу старэйшая сястра-ўрач, упёрлася сваімі дужымі рукамі ў грудзі і выпхнула за дзверы ў калідор. Ён нават не агледзеўся калі.

Узяўшыся пасля за бліскучую ручку на дзвярах, пачуў, што яны замкнёны. Працёршы вочы, ён тады паглядзеў на шкло ў дзвярах — з таго боку была фіранка.

Ён чуў яшчэ, як у пакоі за дзвярыма тупалі ногі,— мусіць, прыбегла Вера, чуў, як два разы яшчэ загаманіў знаёмы голас: "Шпрыц! Шпрыц!" — цішэй толькі: за дзвярыма ж.

"Шпрыц, шпрыц..." — калола яму ў галаве. "Два кубікі... Два кубікі..." — думаў і думаў ён.

Пасля падумаў: "А ці дыхае Жэнька? Ці дыхае?" — і зноў схапіўся за бліскучую ручку на дзвярах абедзвюма рукамі.

Але за шклом нават не ўздрыгнула фіранка.

Тады ён адчуў, што ў яго больш няма ніякай сілы, адчуў, што баляць, баляць ногі і нічога не бачыць, як аслеп.

Ён пайшоў назад па калідоры, баючыся прыхінуцца да сцяны плячом, прыхініся — не адарвешся, не хопіць сілы ступіць адгэтуль прэч.

На дварэ было холадна, стыла мокрая ля спіны кашуля. Недзе на шашы, адкуль ён прыехаў, міргалі фары: успыхвалі — білі ў вочы — і патухалі. Гулі машыны, і далёка нешта звінела — тоненькім ціхім звонам. Неба на ўсходзе пасвятлела — шырока, на ўвесь край. На ім зусім не было зор.

Чорны Смык стаяў у цяні, што падаў ад ліпы. Цепь падаў і на калёсы.

Завішнюку раптам здалося, што на калёсах у перадку сядзіць Юрка — адвярнуўся, глядзіць недзе ўбок...

Завішнюк уздрыгнуў, падышоў да калёс, падняў з зямлі пасцілкі, ускінуў на сена і, ступіўшы на вось, узлез, сеў у перадку, падкурчыўшы ногі, як і ў дарозе.

Недзе далёка нешта ўсё тоненька звінела, і ён абхапіў аберуч галаву.

"Шпрыц... Шпрыц... Два кубікі..." — стаяла ў яго ў вушах. "Два кубікі..." — падумаў ён пасля. "Два кубікі... Жэнька выжыве..." — падумаў ён яшчэ і ўспомніў, што ў старэйшай сястры-ўрача дужыя рукі.

Калі ён суцішыўся, пачуў, як нехта стогне. Ён аж уздрыгнуў, апусціў рукі і насцярожыўся. Стагнаў Смык, ціха, што чалавек.

Завішнюк тады ўспомніў — конь жа галодны. Злез з калёс, падышоў, абняў яго за шыю. Доўга гладзіў мокрую грыву ля вушэй, пасля пайшоў узяў з ляжэек ахапак сена і паклаў яму ля частаколу; адпусціў на спіне падпінак.

Узлез зноў на калёсы і зноў абхапіў рукамі галаву. Зноў нешта звінела і стагнаў Смык. Стагнаў ціха, як чалавек.

Сена не зачапіў, не нагнуўся нават, стрыножыўся і ўздрыгваў.

Завішнюк больш ужо не мог злезці з калёс. Сядзеў, падкурчыўшы ногі і ашчапіўшы галаву, і глядзеў на вокны амбулаторыі, дзе гарэў агонь. Яму здалося, што цяпер загарэўся агонь ва ўсіх вокнах у бальніцы.

Недзе далёка несціхана нешта ўсё звінела і грукацелі па бруку калёсы. Пасля закрычаў на ўсю Сырніцу Юрка...

Завішнюк тады падумаў, што гэта ў яго ў галаве, і сціснуў яе яшчэ болей.

Ён сядзеў так на калёсах не варухнуўшыся; слухаў, як стогне Смык, як гудуць на шашы рэдкія машыны; глядзеў сляпымі вачыма на вокны ў бальніцы, дзе гарэў агонь, на жоўтую зару, што бялела і бялела на ўсходзе, як града на Каралінскай пасецы...

Днела.

Раздзел дванаццаты

Восень

Было ціха. Неба над Лонвай зацягнулі шэрыя, як попел, хмары. Над вёскай і туды далей, на загуменне, на Цяні, яны чарнелі і нізка звісалі над зямлёй; на ўсходзе — над Сырніцай і Ямскім, дзе партызанскія лагеры і дзе ўзышло сонца,— яны былі чырвона-белыя, з сінімі прагалінамі, а над самым лесам — аж бурыя, у вялікіх тулягах. I здаваліся цяжкія: не ўтрымаюцца пад сонцам, упадуць на лес і паломяць, паваляць на зямлю мсціжаўскія старыя сосны. Пакрышанае дрэва паляжа па дол — цвёрдае, што камень, і белае, як сыр.

Цішыня плыла з усходу, з лесу, разам з хмарамі і сонцам, і хутала сабою загуменне і шырокае поле, шо ляжала ў канцы Лонвы за пагранзастаўскай дарогай і за ямамі, дзе лонваўцы спрадвеку, як зачапіліся тут, хавалі на зіму бульбу.

Адгэтуль, з дарогі ля ям, было чуваць, як далёка на Жукаўшчыне ракоча ранні трактар, як у вёсцы ў кузні над лёгенькім малатком смяялася кавалда, а тады аж стагнала ад звону, калі па ім біў пудовы молат.