Іна Зуб - Сцэнарый не для кіно [журнальный вариант]

3 рэстарана выйшлі а палове дванаццатай, потым паехалі да Пашкі, по­тым... Што было потым, ён не памятаў. Здаецца, ён быў з нейкай дзяўчынай, ці яна засталася ў рэстаране? Так, яна хацела ехаць разам з ім, а ён сказаў ёй нешта грубае. Што, ён не мог прыгадаць. Дзіўна, што яго так раз­везла. Раней мог выпіць бутэльку гарэлкі і яшчэ працаваць. Гэта ўсё Пашкава «фірмовае». Ігар навобмацак пашукаў цыгарэты на тумбачцы. Пачак быў пусты. Ён са злосцю скамячыў яго і шпурнуў на падлогу. Пацягнуўся за попельніцай. Ніводнага прыстойнага недакурка. Ледзьве падняўся, пайшоў на кухню, выпіў шклянку вады, знайшоў дзве цыгарэты і зноў лёг.

Што ж учора ўсё ж такі было? Атрымалі камандзіровачныя, вырашылі адзначыць прыезд і дзень нараджэння Пашкі. Гэта ён добра памятае. I што ў рэстаране было, здаецца, таксама прыгадвае. Але потым? Куды знікла гэтая грудастая бландзінка? У яе былі ярка-чырвоныя вусны, а на шчоках нейкія бліскаўкі. Яны яго раздражнялі. Урэшце ён узяў сурвэтку і выцер ёй памаду, а разам з тым і бліскаўкі. Усе рагаталі. Потым ён сказаў, што яна падобна на Мерылін Манро, падразумяваючы яе вялізныя грудзі, а яна сказала, што ўсё жыццё марыла здымацца. «Хіба цябе кожны дзень не здымаюць?» — пакпіў ён. Да яе яго каламбур дайшоў не адразу, але яна не пакрыўдзілася. «Я вельмі здольная», — выразна прамовіла яна. «Я ў гэтым не сумняваюся», — працадзіў ён праз зубы, ацэньваючы яе клубы. По­тым яна захацела ехаць разам з ім, а ён спытаўся, ці ёсць у яе даведка, што яна не хворая на СНІД. Так, усё было так. Ну ды чорт з ёй! Ігар са злосцю расціснуў цыгарэту і адразу ж адчуў палёгку, нібы гэтым жэстам расправіўся з бландзінкай.

Не, піць трэба кідаць. Здароўе ўжо не тое — сэрца шчыміць, ды і праца­ваць потым цяжка. Няма натхнення, няма ўлюбёнасці. Не ў бабу, зразуме­ла, а ў карціну сваю. Першыя фільмы здымаў — па чатыры гадзіны ў суткі спаў, ды і тое дзеля таго, каб у галаве патрэбны вобраз нарадзіўся. Вобразы, яны заўсёды прыходзяць ноччу. Удзень пакутуеш, нешта шукаеш, сам знервуешся, другіх дапячэш, ад бяссілля, здаецца, можна павесіцца, а ноччу ва ўзбуджаным мозгу раптам такое, такое ўзнікае, што хоць будзі ўсіх і здымай. I да самай раніцы ўжо не спіш, баішся забыць, згубіць хоць адну дэталь. А зараз, спі не спі, нічога ў думках не нараджаецца. Адно што прафесіяналізм і выратоўвае. Сумотна, стымула няма, сцэнарыя, які б, як жанчына, уразіў, захапіў,— няма. Шлюзы талентам быццам бы адчынілі, дума­лі хлынуць, радзімыя, затопяць усё наваколле, сусветная паводка пачнецца, а іх усё роўна няма. Ды і адкуль ім узяцца, калі культуру на працягу дзесяцігоддзяў знішчалі?! Па кім вучыцца? 3 кім сябе параўноўваць? Жыць за сямю замкамі ў каменнай крэпасці і ствараць шэдэўры?! Ды хоць не шэдэўры, проста добрыя фільмы, каб перад сабой не сорамна было! Але хіба на зямлі, што ніколі не ведала гною, можа вырасці здаровае дрэва?!

Яшчэ ніколі, як ва Уладзівастоку, ён не адчуваў такой агіды да сваёй працы і да сябе. Калісьці таксама лічыў сябе таленавітым, спадзяваўся, што шэрыя фільмы здымаць не будзе. I напачатку шанцавала. А потым... Успомнілася, як тры гады таму на мастацкім савеце крытыкавалі яго фільм пра калгас, патрабуючы выкінуць усе рэалістычныя сцэны. I калі адмовіўся, фільм паклалі на паліцу, грошы не заплацілі. Два гады без работы... Што тут казаць? Згодзішся не толькі на шэрае, але і на бура-малінавае. Не, не будзе ніколі ідэальнага грамадства. Утопія. Барацьба амбіцый — вось выснова высноў.

Днямі сустрэў Асмаловіча. Патаўсцеў, шчокі з-за вушэй тырчаць, жывот з джынсаў вывальваецца. Дрэнны рэжысёр, а цвіце. Убачыў Ігара, расплыўся ва ўсмешцы.

— О, спецыяліст па падводных здымках вярнуўся! Чуў, чуў, як ты там за русалкамі ганяўся. Кажуць, цікавы матэрыял прывёз?

— Хвасты, — здзекліва адказаў Ігар, — начальству на сувеніры.

— Зайздрошчу табе, — быццам не пачуўшы здзеку, сказаў Асмаловіч, —Адпачыў ад нашага звадлівага жыцця. А тут... — Ён панізіў голас,— пературбацыі, інтрыгі. 3 ранку да вечара засядаем, горла дзяром, кожны нешта даказвае, патрабуе, а справа ні з месца. Галоўнага рэдактара знялі. За непрадбачлівасць у рабоце з кадрамі. Ён сцэнарый маладога Белавуса адхіліў, а той, ужо не ведаю, якімі шляхамі, яго ў Маскве прыстроіў. Крык, шум! Зноў малады беларускі талент праз Маскву прабіваецца!

— Даўно трэба было гэта зрабіць, — суха адказаў Ігар.

Асмаловіч узяў Ігара пад локаць, адвёў да акна і зашаптаў:

— А новы — мужык нішто сабе, амерыканскага тыпу, усё ўсміхаецца. Кабеты па ім млеюць. На маю думку, у нашай справе ён мала цяміць, але да парад прыслухоўваецца. Баюся толькі, што акружыць ён сябе не тымі дарадчыкамі. Нам зараз трэба трымацца адзін аднаго. Разам пачыналі, ра­зам і працягваць.