— Вам чаго? — пачула Ганна з кухні.
— Ганна — у вас?
Ганна пазнала: ён. Выведаў, знайшоў… Не здзівілася: каб ён ды не знайшоў, ды адступіўся так адразу!
— А вы — хто? — запыталася Параска.
— Чалавек я. Мужык яе, калі не знаеце!
— А! Цяпер знаю. — Параска гаварыла спакойна, аж дзіва. — Вы, мусіць, хочаце, каб яна вярнулася к вам? — Не дала яму сказаць, заявіла непахісна: — Дык я магу перадаць: яна да вас не вернецца!
— Вернецца ці не, ето мае дзело! — абрэзаў яе ён.
Ганна магла б не выходзіць. Але ёй было няёмка туліцца ў схоўцы, даваць такі клопат адной Парасцы, хавацца за чужой спіною.
Дзіўна, ніякай трывогі, ніякага страху не было, калі ўвайшла ў Парасчын пакой, яму на вочы.
— Чаго явіўся? — сказала яму жалезным голасам.
— Квацеру паглядзець захацелася! — Ён стаяў сярод пакоя, чырвоны ад ветру i злосці, у ботах, у паддзёўцы, з пугаю ў руцэ.
"На калёсах прыехаў…" — прайшло ў яе галаве.
— Квацеру жончыну паглядзець захацелася! — паўтарыў ён, выдзяляючы асабліва: "жончыну".
— Паглядзі…— У яе гол асе, ва ўсёй паставе был i кплівасць, ганарыстасць.
— Бачу. Багато жывеш!..
— Непагано!
Ён павёў вачыма па пакоі, непрыхільна зіркнуў на Параску, важка пераступіў з нагі на нагу.
— Дак, можа, пара ўжэ кончыць ету камедзію! — сказаў раптам мякчэй, згаворліва.
— Дак я ўжэ кончыла.
Ён пранізаў яе позіркам.
— Ето ты цвёрдо, насаўсім?
— Хопіць ужэ. Паспытала шчасця!
— Ну, глядзі! — У яго голасе зноў пачулася пагроза. — Штоб не пакаялася!
— Ето ўжэ мой страх! Толькі не бойся — не пакаюся!
— Я покуль — па-добраму! — Ён, як раней, гразіўся, a толькі — чула Ганна — сам не ведаў, што рабіць далей; але не паказваў выгляду.
— А потым — што? Прымусіце? — заступілася за Ганну Параска.
— Ето ўжэ наша дзело — што! — Яўхім люта зіркнуў на Параску. — Вам бы, барышня, лепей не сунуць носа сюды!
— Вы ўламіліся ў мой пакой ды яшчэ смееце абражаць мяне!
— Не пужайце! A толькі — не раю лезці ў нашае дзело! — Ён зноў, ужо цвёрда, зірнуў на Ганну. — Сабірайся!
— Зараз жа пабягу! Падажджы! — Ганна хоць бы варухнулася.
— Покуль не позно!
— Кончано усё. Значыць — позно не будзе!
— Ну, глядзі ж! — грозна сказаў ён. Хацеў ужо ісці, але затрымаўся. Чамусьці паведаміў: — Сцяпана бацько выгнаў. Не паяўляўся шчэ?
— Не…
— Паявіцца, канешне. У Юравічах бачылі ўжэ!..
Пастаяў, памаўчаў, раптам апаліў злосцю, нянавісцю:
— Ну, глядзі ж! Усё адно — без мяне табе не жыць! Знай!
Ён стукнуў дзвярыма, важка затупаў у калідоры.
Людзі хавалі мёртвых, біліся ў горы над імі; бедавалі пра любых сваіх, жаніліся з імі; людзі жалі i малацілі, снедалі i вячэралі. Да людзей ішлі нязвыклыя, нязведаныя перамены, якія павінны былі зрабіць усё такім, якім яно не было ніколі. Людзі жылі, як i дзесяць, i сто гадоў, i жылі, як не жыў яшчэ ніхто, ніколі…
Даўняе i новае, дробнае i вялікае — усё было ў гэтым жыцці разам, злівалася, перамешвалася, лілося адной вірлівай, шырокай, няспыннай ракою…
У Куранях багата, па-рознаму гаварылі пра Ганнін учынак, пра Яўхіма, па-рознаму — з трывогай i злараднасцю — гадалі, чым усё скончыцца. Гэтыя гаданні яшчэ пабольшалі, калі ў Куранях пайшлі чуткі, што Яўхім хадзіў у Глінішчы, гразіўся, што ёй без яго ўсё адно не жыць i што Ганна не толькі не збаялася, а насмяялася з яго. Сярод гаворак пра Ганну былі такія, што старыя, казалі, не помнілі, каб у Куранях калінебудзь якая-небудзь жонка кідала чалавека, ды яшчэ такога, як Яўхім…
У адзін з гэтых дзён Васіль, які i радаваўся i трывожыўся за Ганну, выправіўся ў Юравічы. Нельга было так проста адступіцца ад нядаўняй несправядлівасці: Васіль не ўмеў адстумацца, пакуль была хоць нейкая надзея, — карцела Васілю паспрабаваць знайсці заступку ў Апейкі. Ішоў ён у гэты сухі i халодны дзень ужо спакайней i не з такой гарачай надзсяй: сплятаючыся з неспакойнымі, заваблівымі думкамі пра Ганну, таміла Васіля прадчуванне, што i Апейка наўрад ці заступіцца, паможа чым-небудзь. Але Васіль iшоў. І дайшоў, i дачакаўся, пакуль Апейка аднекуль не вярнуўся ў кабінет, i выгаварыў сваё набалелае, як мог. Хоць гаварыў ён ірвана, гарачымі, блытанымі словамі, Апейка ківаў яму, бачыў Васіль, разумеючы, шчыра спачуваючы. Потым ужо Васіль расчаравана адчуў, што Апейка зразумеў, чаго ён, Васіль, хоча, але не зразумеў, што Васілю баліць недарэмна, што з такой несправядлівасцю не можна мірыцца; што зямлю трэба вярнуць. Паслухаўшы зычліва i шчыра, Апейка стаў угаворваць Васіля ўступіць у калгас. Нібы згаварыўшыся з Міканорам, "пацешыў": "Уступіш — будзе тваёй не толькі нікчэмная палоска, уся зямля. Самая лепшая зямля, якой адзін ты ніколі не меў бы!.."
Читать дальше