Іван Мележ - Блізкае і далёкае

I вось прыйшла камісія. Адчыняліся падрыхтаваныя для жыхароў пакоі, што зіхацелі чысцінёй i фарбамі, Арцём Іванавіч рэўніва сачыў за членамі камісіі, — асабліва за чалавекам, падобным на доктара.

— Запішыце — у 17 — камфоркі ў пліце няма, — гаварыў доктар дзяўчыне, што ішла з блакнотам.

— Шыба выбіта!.. — заўважыў ён у 2З кватэры. — Запішыце — шыба.

Запісалі, што падлога ў 41 кватэры дрэнна пафарбавана, што ў пліту ў 72 кватэры нейкі гультай заваліў бітую цэглу, паленаваўся вынесці, — чаго толькі не знайшлі прыдзірлівыя людзі ў доме.

Як ні запэўняў Арцём Іванавіч, што ўсё гэта нікчэмныя дробязі, што ўсё будзе за дзень-другі дароблена, дом не прынялі. I Арцём Іванавіч зноў хадзіў барвовы i хмурны i прыдзіраўся да ўсяго i гаварыў, што гэты дом яго «зарэжа».

Але — як стала вядома пазней — прароцтва гэта, на шчасце, не збылося. Дом яго не зарэзаў.

Роўна праз два тыдні дом пачаў запаўняцца жыхарамі, i разам з іншымі Арцём Іванавіч перавёз сваю сям’ю на новую кватэру.

О, незабыўны, шчаслівы час усялення ў новую кватэру! Хто не адчуваў з нас хвалявання, атрымліваючы жаданы ордэр на права заняць пакой ці некалькі пакояў, з кухняй, з ваннай — ці без ванны, — у каго не білася часцей сэрца, калі яму ўручалі запаветныя ключы, каму яны не здаваліся ключамі шчасця! Хто не ўзбягаў па-юнацку спрытна на свой паверх, не адчыняў дзвярэй з нумарам, які значыўся на ордэры, не хадзіў на цыпках па нятоптанай яшчэ, клейкай падлозе!..

Да позняга вечара к дому пад’язджалі i пад’язджалі грузавікі, легкавыя газікі — з клункамі, з шафамі, са сталамі, перавернутымі ўгару ножкамі, з этажэркамі, стусамі кніжак, фікусамі, — на лесвіцах было цесна, як на самай люднай вуліцы — то там, то тут непаваротлівыя шафы перагароджвалі дарогу, i тым, хто збягаў уніз, даводзілася не раз спыняцца i цярпліва чакаць.

Яшчэ не сціх тлум на лесвіцы, a ўжо ў многіх кватэрах людскія сэрцы займаў новы клопат: дзе што як паставіць ці пакласці. Перасоўваліся ад сцяны да сцяны канапы, ложкі, пакуль не займалі месца, ухваленае ўсёй сямейнай радай.

Усяленне было цудоўным святам для не адной сотні людзей. Гэта былі, можа, самыя светлыя дні ў гісторыі дома, у якім даўно не было столькі шчаслівых i вясёлых людзей адначасова. На кожным паверсе, у кожнай кватэры спраўлялі новаселлі — звінелі чаркі, а таксама шклянкі —круглыя i з гранямі, —дзе-ні-дзе стукалі i карцы з кансервавых банак. Усюды гучэлі тосты. Хвала табе, слаўная часіна новаселля, часіна спадзяванняў i мар!..

Трэба прызнацца, адно новаселле было не такім бесхмарным.

Яшчэ да таго, як пачалося ўсяленне, у ім ужо быў адзін жыхар, які хоць i падаў заяву, але не чакаў дазволу. Гэта быў Загорскі. Ён напісаў быў у свой час заяву з просьбай выдзеліць кватэру ў доме. У той-жа дзень, калі адбылося пасяджэнне, на якім размяркоўвалі кватэры, энергічная жонка Загорскага даведалася, што ім чакаць няма чаго, i пачала падбіваць мужа на тое, каб заняць пакой самавольна. Загорскі спачатку вагаўся: ён, хоць i адчуваў сябе пакрыўджаным, лічыў, што рашэнне ёсць рашэнне, — закон, якога трэба слухацца.

— Слухацца! Чаго яго слухацца, калі яно няправільнае?! — наступала на мужа, даводзіла сваё Маруся.

Загорскі, які добра ведаў упарты характар жонкі, суцешліва сказаў, што ў такой сітуацыі лепш за ўсё напісаць скаргу «па партыйнай лініі».

— Пішы, пішы, а пакуль там пачытаюць ды разбяруцца — дом увесь зоймуць! Сядзі ды чакай! Чакай тут!

Яна заплакала, i гэта зламала ўпартасць мужа. Праўда, ён напісаў скаргу ў гарком партыі, але як толькі будаўніцтва скончылі, Загорскі, не зважаючы ні на якія «фармальнасці», перабраўся ў адзін пакойчык на другім паверсе i асеў.

Арцём Іванавіч, што ад душы спачуваў Загорскаму, хоць i ведаў незаконнасць учынку інваліда, не стаў спрачацца з ім.

Але маладога гаспадара горада, які толькі што ўступіў на пост i быў поўны рашучасці адразу-ж навесці парадак, такое самаўпраўства абурыла.

— Як гэта ўсяліўся? А хто дазволіў? — гледзячы на Арцёма Іванавіча з вышыні сваіх амаль двух метраў i свайго кіруючага становішча, строга пытаўся гаспадар горада.

Арцём Іванавіч, які ў такія хвіліны ніякавеў перад гневам начальства, толькі разводзіў рукамі.

— Ніхто не дазваляў… Ён раней жыў там. I не пытаўся ні ў каго дазволу…

— Што яму, законы не пісаны?!.

— Яму i праўда няма дзе жыць… — пашкадаваў Загорскага Арцём Іванавіч.

— У нас пакуль такіх тысячы, разумееце?! Што, калі ўсе яны самавольна будуць захопліваць кватэры?