Іван Шамякін - Снежныя зімы

Раптам нязвыклая гарачыня разлілася ў жываце, падкацілася пад сэрца. Стала цяжка гаварыць. Рабілася млосна. Ніколі такога не было. Іван Васільевіч змоўк, прыслухаўся.

Тады, як бы адчуўшы, што абвінаваўца яго вытхнуўся, як бы ўрэшце дапяўшы, што перад ім — не камбрыг, а ўсяго-наўсяго пенсіянер, закрычаў Будыка.

Іван Васільевіч не слухаў.

«Няўжо інфаркт?» — і адчуў страх, якога, бадай, не ведаў ніколі. Аднак не хацеў, каб зрабілася блага тут, у кабінеце, перад гэтым, абураным яго словамі, сябелюбцам. Пайшоў да дзвярэй. Будыка не спыніў, але здзіўлена змоўк на паўслове.

Іван Васільевіч выйшаў у калідор, пасядзеў у у крэсле пад пальмамі, адкуль пагнаў прэч зяця.

Адлягло. Нічога страшнага не здарылася. Толькі трымалася млявасць у нагах. Ды страшная спустошанасць у душы. Абыякавасць да ўсяго. Такая ж, як на вяселлі.

Называецца, пазнаёміў дырэктара, партком з заключэннем, якое пісаў у бяссонныя ночы. Папка ляжыць на стале ў кабінеце. Хай застаецца Будыку на памяць. Чорт з ім! Усё. Кропка. Ніхто не прымусіць яго больш прыходзіць сюды, займацца такой праверкай. На якое ліха гэта яму патрэбна!

Апрануўся ў прыёмнай. Прыветлівая, гаваркая сакратарка, якая не аднойчы падавала каву, не падняла ад папер галавы, нічога не сказала — чула праз дзверы.

Іван Васільевіч выйшаў, не кінуўшы звычайнага «бывайце».

Душэўная спустошанасць і абыякавасць доўга не праходзілі. Дзень, Другі. Іван Васільевіч не вылазіў са свайго пакоя. Ляжаў бяссонную ноч. Ляжаў удзень. Але думкі не кіпелі, як звычайна. Дрымотна плылі, як у цяжкахворага, бясколерным марывам. Ні крыўды, ні горычы. Не шкада шматгадовай дружбы. Але падсвядома адчуваў: менавіта тое, што нічога і нікога не шкада, — больш за ўсё і прыгнятае. Хацеў запоўніць пустэчу ўспамінамі: можа абудзіцца нешта — боль, любоў ці хаця б злосць; нават злосці не было. Але ўспаміналася чамусьці пераважна маленства, такое далёкае. Не было яно бязвоблачнае, але і больш горкага, балючага ў ім не так ужо многа. Ды што тыя дзіцячыя болі ў параўнанні з тымі, якія перажыў пасля? Увогуле, успаміны маленства ўлагоджваюць, закалыхваюць чалавека, расслабляюць волю. Прыемна, соладка — ажно сэрца шчыміць, але нішто не заводзіць спружыны эмоцый.

Жонка вядзе сваё:

— Хандрыць пачынаеш, Іван. Нядобрыя сімптомы. Ідзі папрасі, нешта ж прапануюць. Згаджайся на любую пасаду, абы з людзьмі, у калектыве.

— Нікуды я не пайду. Трэба — паклічуць.

— Каму патрэбны твой гонар? А калі не паклічуць больш?

— Значыцца, абыходзяцца без мяне.

— Але ж ты сам не можаш абысціся без работы. Хіба я не бачу! Не з тваім характарам.

— Табе здаецца так. Пенсіянер — даволі масавая прафесія ў наш час. Пажыць за кошт грамадства — немалая спакуса.

— Іван, ад каго ты хаваешся за жарцікі? Ад мяне? Я наскрозь цябе бачу.

Іван Васільевіч не сказаў, што, на жаль, Вольга бачыць не ўсё, прынамсі гэты раз — не тое, не тую прычыну хандры яго. Хаця і сам ён не мог добра асэнсаваць гэтую прычыну. Расчараванне? Але хіба ён быў гэтак зачараваны Будыкам? Не. Не аднойчы разыходзіліся ў поглядах на жыццё. Сварыліся. Урэшце, нічога дзіўнага, што такому чалавеку, як Будыка, адхіленне работы ў першым туры моцна сапсавала настрой. Ён, Антанюк, не разумець гэтага не мог. У кожнага свае слабасці. Будыкавы ён ведае лепш, чым свае ўласныя. І сто разоў дараваў яму гэтыя слабасці. А вось гэтага дараваць не мог. Не злоснага папроку, што ў яго, Антанюка, «прымітыўны розум», — гэта глупства! А злоснага прызнання, што для яго, Будыкі, неатрыманне прэміі — трагедыя. Але цяпер ужо ўсё роўна: перажывай сваю трагедыю сам! Разам мы перажывалі сапраўдныя трагедыі.

— Паехаў бы на паляванне, — параіла Вольга.

— Паляванне ўжо забаронена. Час табе ведаць.

— На ваўка не забаронена. Пахадзіў бы па лесе. Лес цябе бадзёрыць.

Вольга ведае: лес бадзёрыць. Але цяпер яму нікуды не хочацца — ні ў лес, ні ў поле. Ні гуляць па горадзе.

Увайшла Лада.

— Ты нездаровы, тата?

Іван Васільевіч хутка падняўся з канапы, расцёр рукамі твар, быццам са сну.

— Не, здаецца, здаровы. А што?

— Ты ніколі столькі не ляжаў. Што з табой?

— Нічога.

— Ты стаў нейкі не такі, як заўсёды.

— А ты? Ты таксама не такая.

— Я? — Лада задумалася, стоячы пасярод пакоя.

— Мы ні разу не пагутарылі пасля вяселля. Так, як раней.

Лада прысела на край крэсла, пасля скінула тапкі і залезла ў крэсла з нагамі, падкурчыла іх — зусім па-дзіцячаму і па-хатняму. І ўжо праз адно гэта бацька адчуў яе даверлівую блізкасць.