Кузьма Черный: Мураваны скляпок (на белорусском языке)

У гэты момант пачуўся з двара скрыпучы голас:

- Дзяндобры, пане Базылькевiч.

Пане Базылькевiч, забыўшыся на недасканаласць сваiх цяперашнiх вачэй, азiрнуўся i нiкога не ўбачыў. Але з голасу ён пазнаў, што дзесьцi ў глыбiнi двара iдзе да яго мельнiк Сымон Бiрыла. Так i ўяўлялася Тоню, што доўгi i тонкi, як прут, Бiрыла, пачухваючы пальцам шыю, шырока сцiбае нагамi дзесьцi яшчэ каля хатнiх сянец.

- Добра здароўе! - абазваўся Тоня i, каб не трацiць марна часу, зноў падняў угару абух.

- Чаго я да цябе, пане Базылькевiч, прыйшоў, - загаварыў Бiрыла, працягваючы Тоню руку.

- Ну чаго?

- Тут, пане-браце, такая загваздка выходзiць, што цi не ўзяўся б ты мне малатарню паправiць?

Тоня Базылькевiч быў добры майстар на такiя рэчы, i душа яго ў гэты момант устрапянулася: калi ўдзень працаваць дома, на сваёй гаспадарцы, то ўночы пры агнi можна пры Бiрылавай малатарнi. А часамi можна i ўдзень часiну ўварваць. Адмовiцца ж ад такой работы нельга, гэта само шчасце iдзе ў рукi чалавеку, гэта жывы заработак! Работа зробiцца, час пройдзе, а заробленыя грошы ён аберне на заняпалую гаспадарку.

- А многа ў самiх работы каля малатарнi?

- Хадзем паглядзiм.

Пайшлi аглядаць. Выявiлася, што там трэба ўстаўляць усе кулакi, самае кола трэба перасыпаць, шасцярню зрабiць зусiм новую, ды i барабан занадта ўжо нешта гайдаецца ў бакi, калi пхнеш яго рукой, - i яго трэба падмацаваць.

- Тут жа многа работы! - радасна заявiў Тоня Базылькевiч, ужо дыхаючы паветрам вялiкага заработку.

- Ну, што трэба, тое зробiш.

- Гэта ж выходзiць, што, можна сказаць, палавiну малатарнi трэба нанава зрабiць!

- Ну якая там, пане Базылькевiч, палавiна?

I яны пачалi таргавацца. Вытаргоўвалi спачатку па рублю, пасля па паўрубля, пасля спрачалiся хвiлiн пятнаццаць за дзесяць капеек. I от нарэшце старгавалiся. Тоня Базылькевiч пабег дадому канчаць гарадзiць плот.

- Толькi ж, пане Базылькевiч, вы не марудзьце тут мне з малатарняй, самi ведаеце - восень на носе, малацiць трэба будзе.

- Бог дасць, зраблю, - гукнуў у адказ Тоня Базылькевiч.

Да вечара ён яшчэ паспеў дагарадзiць плот, на змярканнi выехаў з драбiнамi i плугам на начлег, досвiткам i пакуль не ўзнялося сонца араў, пасля прыехаў дадому i пайшоў даводзiць да парадку Бiрылаву малатарню. Так пайшлi днi. Тоня Базылькевiч сляпiў свае хворыя вочы ўночы пры агнi, вычэсваючы кулакi. Малатарню ён упарадкаваў i пайшоў разлiчацца з Бiрылам.

- Я табе, пане Базылькевiч, дам цяпер палавiну грошай, а рэшту аддам увосень, як намалачу i прадам.

- Можна i так.

Увосень, пасля таго як дзень пры днi папагула спрытна наладжаная Бiрылава малатарня, Тоня зноў пайшоў па грошы.

- Пачакай, пане-браце, да замаразкаў, - скрывiў набок дробную галаву Бiрыла. - Мы, пане-браце, я ж кажу, сварыцца i па судах цягацца не будзем.

- Добра, - сказаў Тоня Базылькевiч. - Мне абы па судах не цягацца.

Пасля замаразкаў нападаў снег, i Тоня зноў пайшоў да Бiрылы.

- А ведаеш, пане-браце, - сказаў гэтым разам Бiрыла, - нешта мне, як той казаў, не выходзiцца цяпер з грашыма. Хiба ты, пане Базылькевiч, пачакай крыху. Бог дасць здароўе, то аддам, не такi я чалавек, каб на чужое квапiць.

- То вы ж, пане Бiрыла, чорт што збожжа прадалi!

- Мне трэба на гаспадарскi абыходак, мне трэба гаспадарку трымаць, каб не спусцiцца з яе. Я аддам, але брыдка, пане Базылькевiч, лезцi да чалавека з нажом да горла. А калi чалавеку не выходзiцца, тады як?

- Тады я ў суд падам.

- У суд? А чаму гэта ты не на вайне, пане Базылькевiч? Усе ваююць, а ты дома сядзiш?

Збянтэжаны i ўстрывожаны Тоня змоўк, пасля ледзьве выгаварыў:

- У мяне вочы хворыя. Мяне камiсiя забракавала.

- А цi дорага гэтая камiсiя абыходзiцца? Можа б, я свайму швагру нараiў бы, дзе той камiсii шукаць?

- Можа, вы мне, пане Бiрыла, усё ж такi аддасце грошы?

- Дурань ты! Ты злупiў з мяне такую цану, што... Тым часам!

- Вы не аддасце?

- Я чужога не хачу.

- Калi ж вы аддасце?

- Я на чужое не кваплю.

- Калi ж мне зайсцi да вас?

- Мне чужога не трэба.

Такiм парадкам прайшла i зiма, i вясна, i лета, а Бiрыла ўсё гаварыў Тоню, што ён на чужое не квапiць, а калi Тоня ўзвышаў голас, то Бiрыла пытаў, колькi каштуюць Тонiкавы вочы. Тонiк нарэшце не вытрымаў. Аднойчы звечара ён выехаў на начлег. I прыехаў у той палетак, дзе даспяваў Бiрылаў авёс. Цэлую ноч ён пасвiў каня ў гэтым аўсе, а пад дзень сеў конна i разоў пяцьдзесят прагнаў каня дробным трухам туды i назад уздоўж палетка. Бiрылаў авёс ляжаў, як пласт, скручаны, зблытаны i змалочаны конскiмi капытамi. Тонеў конь аблiваўся потам. Тоня явiўся дадому i трывожна ўзяўся за работу. Бiрыла прыйшоў к яму апаўднi.