Владимир Орлов - Вова Цымерман (на белорусском языке)

Тэрмiн Фiма атрымаў невялiкi, бо ўчынiў смертазабойства, як казалi дарослыя, "на почве ревности". Мая дзiцячая спроба дазнацца, што гэта за "почва", скончылася нiчым. Ну i што з таго, што заспеў жонку з iншым? разважаў я над пачутым тлумачэннем, iнтуiтыўна падазраючы, што з гэтае прычыны можна перарэзаць занадта шмат жонак. I потым было зусiм незразумела, навошта калi заспеў яе з iншым - рэзаць менавiта жонку, а не таго iншага.

Ведама ж, нашы суседзi-габрэi не толькi прадавалi квiткi ў парку культуры i адпачынку ды рэзалi жонак. Царскi генерал Мiхаiл Без-Карнiловiч, што выдаў у 1855 годзе кнiжку "Истбрические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии", пiсаў аб полацкiх i наогул прыдзвiнскiх габрэях наступнае: "Предприимчивы, любопытны, проницательны. Заранее рассчитают барыши, какие может доставить предпринимаемая операция; исчислят расходы, и тогда только возьмутся за дело. Избегают утомительных работ: между ними найдете много портных, сапожников, шапошников, стекольщиков, лудильщиков, жестянщиков, резчиков печатей, золотых и серебряных дел мастеров; редко встретите кузнеца, плотника, пильщика. В вере тверды, единодушны, любят помогать своим, в особенности когда пострадают от пожара".

Усё праўда.

Муж цёткi Розы Iзраiль Майсеевiч таксама пазбягаў пыльных ды "утомительных" работ i зарабляў на хлеб начным вартаваннем паркавых атракцыёнаў. Хоць iмя гэтага мужнага чалавека ў памяцi палачанаў ужо сцёрлася, ягоны подзвiг назаўсёды ўвайшоў у гарадскiя аналы. Калi ў парку паставiлi атракцыён "Пятля Несцерава", двое мiлiцыянтаў з дзяжурнага патруля раскатурхалi Iзраiля ў ягонай вартоўнi i загадалi пракацiць. Муж цёткi Розы паслухмяна нацiснуў кнопку i пайшоў дасыпаць. Мiлiцыянты "пятлялi" ў скляпаным з бляхi самалёце давiдна. Знялi iх непрытомных i ледзь жывых. На шчасце, адзiн з "лётчыкаў" перад тым як знепрытомнець, здолеў выцягнуць пiсталет i разрадзiць абойму ў бок вартоўнi, чым i парушыў бесклапотны сон пiльнага Iзраiля Майсеевiча. (Перад ад'ездам у Iзраiль муж Розы Саламонаўны, праўда, прызнаваўся, што не заснуў у тую ноч нi на волас.)

I наконт пажару праўда. Калi ў Герцыковiчаў згарэла палова дому, iм папрыносiлi з усiх Рабочых вулiцаў столькi рэчаў, што стары Залман быў проста шчаслiвы i хвалiўся, быццам у адбудаванай дамоўцы цешыцца са сваёй Сiмай не на двух, як да пажару, а ажно на чатырох ложках.

Яшчэ адна Сiма - Сiмачка Музыкант, дачка iнспектара гарана, жыла побач з намi ў завулку з глыбокай лужынай, у якую глядзелiся цераз плот падвязаныя сiнiмi стужкамi мальвы. Смуглявая, з глыбокiм малiнавым румянкам i зялёнымi мiндалевымi вачыма, Сiма надоўга заняла месца ў маiх эратычных фантазiях i самотных забавах. I дагэтуль, перачытваючы "Найвышэйшую песню Саламонаву", я бачу кранутыя лёгкiм загарам Сiмiны ножкi - палевыя з блакiтнымi жылкамi.

Так, варта было выйсцi з дому, прабегчы сотню крокаў, i ты як быццам трапляў у iншую краiну - з яе моваю, з яе аблiччамi i iмёнамi, нязвыклымi звычаямi i стравамi.

Неадменнаю часткаю гэтай краiны, над якой дзьмулi далёкiя гарачыя вятры, быў дзядзька Грыша Цымерман, што сядзеў на лавачцы каля дагледжанага, пафарбаванага ў тэракотавы колер дамка i задуменна глядзеў выцвiлымi лавандавымi вачыма на стогадовую таполю.

Удзень бацька Вовы Цымермана працаваў шаўцом у будцы каля першай у Полацку крамы самаабслугоўвання. Увечары, перш чым выйсцi са свайго прапахлага скураю i клеем закутка, каб паглядзець на таполю, ён таксама працаваў шаўцом. Асаблiва захапляла мяне тое, як па-цыркавому спрытна дзядзька Грыша выплёўваў з рота маленькiя цвiчкi i адным снайперскiм ударам заганяў iх у належнае месца. На вайне ён служыў у артылерыi, атрымаў кантузiю, i кожны год, на схiле лета, яго апаноўвала замарачэнне. Ён рабiўся гаваркi, апавядаў, як выпiваў з маршалам Жукавым i бачыўся на перадавой з самiм Сталiным, а разышоўшыся, пачынаў выгукваць артылерыйскiя каманды. Тады дзядзьку забiралi на месяц за Дзвiну, дзе ў колiшнiх мурах братоў-бернардзiнаў месцiлася вар'ятня. Хворых лекавалi там не толькi медыкаментамi, але i псiхатэрапiяй. Напрыклад, калi медыкам спатрэбiлася цэгла, бабiнец кляштарнага сабора разабралi, а косткi з пахаванняў пад iм раскiдалi проста пад нагамi ў пацыентаў.

Пасля лекаў дзядзька Грыша да наступнага жнiўня губляў усю ваяўнiчасць, рабiўся цiхмяны ды лагодны i штовечар займаў звычную пазiцыю насупраць таполi. Ягоныя адносiны з гэтым дрэвам прыводзяць мне на памяць пачуццi, што звязвалi палкоўнiка Аўрэлiяна Буэндыя з каштанам, уткнуўшыся ў якi лбом герой Маркеса назаўсёды развiтаўся з нашым светам.