Владимир Орлов - Сiбiрская аповесць (на белорусском языке)

Уладзiмiр Арлоў

Сiбiрская аповесць

Нiчога не памерла ўва мне, толькi iлюзii.

Генры Мiлер

У гэтай гiсторыi пойдзе гаворка пра падзеi, якiя насуперак

усяму сапраўды адбылiся, а таксама пра падзеi, якiя павiнны

былi адбыцца, але ў апошнi момант сарвалiся; якiя чакалiся,

аднак так i не здарылiся; якiя адбылiся не так, не тады i не

з тымi; якiя здарылiся, але былi прызнаныя несапраўднымi;

якiя нiколi не адбывалiся i не маглi адбыцца, аднак зрабiлiся

агульнавядомымi i нават трапiлi ў энцыклапедыi.

Рэмiнiсцэнцыя з забытага аўтара

Загадкавае слова "Сiбiр" жыццёвыя вятры ўпершыню закiнулi ў маю свадомасць, калi я меў гадоў пяць ад нараджэння, а да нашых полацкiх суседзяў прыехаў з гэтага самага "Сiбiру" нейкi крэўны.

Сiбiрскi сваяк выцягнуў з вагона багаж i ўбачыў на пераходзе праз чыгуначную каляiну папярэджанне: "Сцеражыся цягнiка!" Зацкавана азiрнуўшыся, ён выплюнуў з рота "беламорыну" i, схапiўшы валiзы, вомегам кiнуўся далей ад вакзала i ад сцiжмы беларускiх зладзюгаў-цягнiкоў, гатовых вокамгненна прыставiць ягонаму майну ногi.

Гэтую показку на нашай вулiцы не распавядаў хiба што глуханямы дзед, якi жыў са сваiмi двума тузiнамi катоў каля пампоўнi. Слухачы дралi смехам бакi, i я рагатаў разам з усiмi, хоць напачатку - адно за кампанiю, бо, што такое "цягнiк", ведаў не лепей за сiбiрскага чалдона.

Згадка пра маю першую сустрэчу з Сiбiрру твар у твар пахне не кедравай жывiцаю i не гарачымi пельменямi, а - свежай чалавечаю юшкай.

Каляндар паказваў чэрвень, пiк гэтак званага застою. Пахаваўшы бацьку, я даганяў свой студэнцкi будаўнiчы атрад (скарочана - СБА) "Victoria", што ўжо кармiў беларускай крывёю сiбiрскую камарэчу на стромiстых берагах ракi Кець.

Калi вы ўважлiва ўгледзiцеся ў новую палiтычную мапу свету, выдадзеную нядаўна венскай фiрмаю "Freytag und Berndt", дык знойдзеце ценькую чырвоную нiтачку чыгункi, што цягаецца на поўнач ад Томска, безнадзейна абрываючыся ў кропцы з мiкраскапiчным подпiсам Веlуi Jar. Якраз туды я павiнен быў трапiць, каб выпiць з сябрамi за светлую бацькаву памяць ацалелую ад памiнкаў пляшку "Белавежскай" ды зарабiць сваю тысячу, або, як тады казалi, дзесяць "кавалкаў", а потым уразiць чым-небудзь адну полацкую й пару менскiх дзяўчатак, з удаванаю абыякавасцю пракаментаваўшы сiтуацыю сакраментальнаю фразай: "Нiхто не забаронiць нам жыць прыгожа".

Выгрузiўшыся з фiрмовага цягнiка "Масква-Томск", у вагоне-рэстаране якога можна было ўдосыць паразважаць над паведамленнем меню пра "котлеты из медвежатины свиные" i "котлеты из медвежатины говяжьи", я на поўную грудзiну ўдыхнуў сiбiрскага паветра i даведаўся, што адзiны цягнiк на Белы Яр адыходзiць праз гадзiну. Прабiцца за такi час праз бiтма набiтую залю да вакенца касы ўяўлялася задачаю гэткай жа простаю, як далучыць да Беларусi Ямала-Нянецкую аўтаномную акругу. Анiякай чаргi ў касу не iснавала; з розных бакоў да вакенца цягнулiся рукi з грашыма, якiя адпiхвалi адна адну, i ў вынiку касiрка, не маючы клопату, спакойна чытала газету.

Я разумею, што "российское могущество будет прирастать Сибирью", што на яе абсягах безлiч светлага й глыбока народнага, ды яе вiзiтоўкаю назаўсёды застанецца для мяне жанравая сцэнка, убачаная з падваконня томскага вакзала.

Вугрыстаму дзецюку з запаленымi вачыма падфартунiла прашчамiцца да касы i з сцiснута-пераможным выгукам "Белый Яр!" торкнуць касiрцы брудна-жоўты жмуток рублёвак. У той самы момант сiпатае кантральта нема заверашчала: "Ванек, отсеки фраера!" i двухметровы бамбiза з лагодным бурачковым тварам меланхалiчна ўпячатаў дзецюку памiж вачэй валасаты пудовы кулак. Кагадзешны трыумфатар аблiўся юхаю i засумаваў. Ехаць у Белы Яр яму ўжо вiдавочна не праглася. "Товарнищи, расступитесь! Человеку плохо!" - нясмела прапiшчэла з вакенца касiрка, марна спрабуючы перадаць напалову непрытомнаму пасажыру квiток. "Перебьется, дохляк", - пагардлiва кiнуў хтосьцi. Самым вялiкiм гуманiстам выявiўся Ванёк. Не раўнуючы, як выполваюць з ляхi пустазелiну, ён вырваў з натоўпу сваю ўкрываўленую ахвяру i, высока падняўшы яе, запрапанаваў прысутным перадаць "товарища" да выхаду. У аддзяку за гэта, ужо адплываючы ў бок дзвярэй на выцягнутых угору мужчынскiх руках, "товарищ" выпруцiўся й трапна харкнуў у твар Ваньку згусткамi крывi, смаркачоў i слiны. Мне зрабiлася млосна й востра захацелася назад, у Менск i ў Полацак.

У Веlуi Jаr я прыбыў на кукурузнiку, заплацiўшы лётчыку дзвюма пляшкамi "зверабою". Пасажыры дамаўлялiся з экiпажам, i самалёцiк, палохаючы свойскую жывёлу i таежную зверыну, яшчэ два разы незапланавана прызямляўся на аселiцах, прычым аднойчы - бо авiятары адкаркавалi мае пляшкi, не адыходзячы ад штурвала - ледзьве размiнуўся з якойсьцi стадолiнай.