Васіль Быкаў: Салдацкi лёс

— Ты чакай… Ачнуўся, чую — смярдзiць калёным, падняў галаву — млосна i ванiтаваць хочацца. Ляжым мы крыж-накрыж — ён, праўда, на мне — i недзе рыззё тлее. А пада мной мокра — кроў яго i мая — усё ў адной лужыне. Неяк сапхнуў яго — камбiнзон у шматы, ўся спiна, знаеш, нiбы ваўкi яе рвалi. Але i я — не дай Бог! Крануўся — чую, хана! Нага нежывая, косць тырчыць, ад бота — кiрзовыя ласкуты. Давай крычаць. Разы два вякнуў i зноў самлеў.

— Ну! Ведама ж, калi крывi столькi. I яшчэ вады хочацца, ага?

— Во праўда. Смага — гарэла ўсё.

— Гэта ад крывi. Кроў выходзiць — пiць хочацца. Знаю… I з Яфiмкiным так было, ледзь уратавалi. Ну, прадставiлi яго да Героя, а нас — каго да Айчыннай, каго да адвагi…

— Усё ж пашэнцiла. Пачулi сапёры. Унялi кроў, вывалаклi мяне на дарогу. У таго фрыца дакументы забралi. Прывязлi ў вёску, дзе штаб наш. А Краўчонак ужо сядзiць на прызбе, чакае палкоўнiка да залiвае хлопцам, як немца лавiў. Аказваецца, i ягоны фрыц тут жа, у хаце. Як мы разбеглiся ў лесе, Краўчонак з iм дужа не цацкаўся — куляй цюкнуў у плячо, той i задраў руку ўгору. Ну, Краўчонак i выгнаў яго на дарогу. Падбеглi байцы — глядзяць, што за звер. А немчык стары такi, з адышкай, даволi плюгаваты — словам, нiкчэмны фрыцок. Адно толькi пагоны нешта дужа кручоныя. Павялi ў штаб, а там як убачылi, як набеглi, — аказаўся генералам, крыж такi меў з дубовымi лiсцямi. Ну яго, канешне, на самалёт i — у штаб фронту. Да самаго камандуючага. А мой фрыц, калi раскумекалi ў дакументах, быў ягоны шафёр. Каб на цябе халера! Ну, вядома, праз месяц Краўчонку — ордэн Ленiна, сяржанта прысвоiлi. Во як! А я ўжо на тым i скончыў — сем месяцаў у шпiталi — адзiнаццаць ран, не жартачкi. Нагу адцяпалi па калена. Во як!

— А мы гэта свае мядалькi праз тыдзень i палучылi. А Яфiмкiн, бедалак, прыходзiць са шпiталю, няма нiчога. Кажуць — на Героя не пацягнуў. Так i застаўся без нiчога.

— Ну дык гэта што! А Краўчонка ў штаб узялi. Як жа — з такiм ордэнам. Гэткай узнагароды нават палкоўнiк не меў. Дэмабiлiзаваўся — у калгас ужо не пайшоў, старшынёй сельпа паставiлi. Вунь паглядзеў бы на яго дамоўку.

— Бачыў. З верандай, сiнiм пафарбавана.

— Ну. Жыве чалавек! Але хай! Я не шкадую. Супраць нiчога не маю. Толькi думаю: ось жа каму пашэнцiць, а каму i не…

— Гэта так, канешне.

— Во я i кажу.

— Жыццё! Глядзi, а ў цябе ўжо i бульбачка зацвiтае. Скараспелка?

— Ну. Ледзьве пад старасць на жыццё ўзбiўся. А то ўсё па бальнiцах. I, халера на яго, — бо не за тым пабег. Але хто ж ведаў, за кiм было бегчы.

— А я сваю ўжо раз паганяў. Ды дрэнь нешта. Калi б сорт памяняць.

— Ось так яно. А бульба што — вырасце. Хоць драбненькая. Вунь лета быццам нiшто стаiць.

— Лета нiшто. Людскае.

— Ну! А ты кажаш…

1966 г.