Міхась Зарэцкі - Кветка пажоўклая

- Ладна, глядзі!..

Сябрукі доўга яшчэ сядзелі і гаманілі... Як выйшаў Міхалка ад Шлёмкі, на вуліцах ужо пуста было, а ў вокнах цёмна: усе спаць паляглі.

Ноч была цёмная. Патыхаў мяккі, кволы ветрык. Разам з гэтым ветрыкам на Міхалку патхнула чымся бадзёрым, узмыўным. Ён горда выпяў грудзі, уздыхнуў глыбока-глыбока і шпарка пакавыляў.

На душы было лёгка, вальготна, быццам нейкі цяжар зваліўся. Прыняўшы пэўную пастанову, Міхалка супакоіўся... І толькі пад уплывам думак-летуценняў, якія трапяталіся ў яго галаве, нецярплівасць нейкая брала... Хацелася, каб хутчэй-хутчэй споўнілася задуманае. І ён, сам таго не прыкмячаючы, ішоў усё шпарчэй і шпарчэй, шырока махаючы сваёй дзеравяшкай.

- Ч-ы-ў-ры... Ч-ы-ў-р-ы... ч-ы-ў-ры...

Смагла косы ўпіваюцца ў пожню... З смакам жруць ядраную, сакавітую траву... Аж сліна цячэ... І то там, то сям на ўсім абшары пожань пад бліскучай сталёвай губой варушыцца і кладзецца ў роўныя гурбы шаўковая трава... Быццам нейкія цудоўныя звяры - малыя і пражэрлівыя - апанавалі пожню і скубуць-злізваюць яе густую поўсць... А часамі ўздымаецца каторы, весела-здаволена блісне на сонцы і запяе пабедна на ўсю ваколіцу.

- Лясь!.. лясь!.. лясь!.. лясь!..

Ядрана... Рана яшчэ... Толькі сонца нядаўна ўзышло і спрасонку зусім гультава свеціць... Пасля начнога сну яшчэ вочы сабе не прамыла... Нават не бачыць, што на кветках-красунях яшчэ смела-задзірліва ззяе раса...

У адным месцы гурток сялян... Сядзяць, ляжаць на густой воўне-траве. Воддаль косы паўторкнуты ў зямлю... Пагрозна блішчаць на сонцы вышмурыжанымі языкамі...

Тут багацеі ўсе... І савет тут: старшыня - здаровы мужык з грубым драўляным тварам - толькі вочы хітра, пудліва бегаюць, і пісар - яшчэ маладзенькі, жвавы і пранырлівы, што лісічка... Гэты - у фрэнчыку, галіфэ, з партфелем - камісар, дый годзе...

Сяляне гутараць... крычаць, рагочуць. Настрой вясёлы, бадзёры - ведама, моц сваю чуюць... Смяюцца здаволена. Старшыня з пісарам - асяродак кампаніі... Старшыня спляча рэжа, а пісар, важна махаючы рукой, цягне, што песню пяе... І сам здаволена прыслухоўваецца да сваёй гаворкі... Нахапаўся недзе слоў розных, якіх і сам добра не разумее, і пэўны, што разумны дужа...

- Нэп... Цяпер, брат, нэп у Расеі... Думалі камуністы з пралятарскім еляментам дзела мець, значыцца, усё па дземакраціі: камуны, таксама салхозы, культуры розныя, а выходзіць, собсцвенна, што пралятары на класавую точку стаў і... усё, значыцца... амінь. Ясцесцвенна, што трэба даць дарогу правільнаму еляменту... сушнасці, самастаяцельны елямент, ён мае значэнне...

- Ну і насабачыўся ты, а! - перапыніў адзін з сялян - белабрысы, чырвоны, з заўсёдашняй хітра-ліслівай усмешачкай на твары. - Во, цябе б у воласць, на месца Пронькіна... Вось бы адлемантараваў... хе-хе-хе-хе...

І селянін заліўся цянюткім дробненькім смяшком - быццам забрахаў малады шчанёнак...

Пісару гэта ўпадабалася, і ён з давольнай мінай нарыхтаваўся цягнуць далей сваю прамову, ужо нават пачаў:

- Ды не ў тым... Гэта што...

Але старшыня, якому, відаць, не па нутру прыйшлося, што хваляць яго памочніка, перапыніў, паказваючы, што і ён таксама троху ведае:

- Яно зразумела... Чалавек сталы, заможны, ён вагу мае, а не то што дрындушка якая...

- Ну, а як з хутарамі ў нас? - змяніў гутарку стары дзед. - Усё гаманілі, гаманілі, пісалі, а цяпер і не, чуць нічога... Мусіць, прымерзла нашая справа...

- Якое табе прымерзла... Ці ж цяпер можа прымерзнуць, улетку... Гэта, бачыш, жарка мераць цяпер, дык да зімы чакаюць...

Мужыкі зарагаталі...

- Ды і як жа мераць цяпер?.. Зусім не выпадае... Траву можна папсаваць...

- З хутарамі вось як дзела абстаіць... Собсцвенна на хутары няма сушчаствуючага закону, значыцца, дзяйсцвіцельнага... Трэба неабхадзіма, каб усё вобчаства па свайму собсцвеннаму дабравольнаму жаланію і страмленію прыняло катэгарычаскае пастанаўленне ў хадатальсцве аб раўнамерным раздзеле зямельнай собсцвеннасці...

- Гэта значыць, зямлю перадзяліць?

- Ясцесцвенна...

- Вунь як... Ну, гэта, брат, пачакай!..

- Яны б згадзіліся...

- Гэта значыць, працавалі, працавалі, а цяпер чорту лысаму, лайдаку спрадвечнаму... Не, дзякуй за гэта!

Белабрысы зрабіў выгляд, што хоча сказаць нешта дужа смешнае, і прапішчаў:

- Ты, кажаш, працаваў, а яны лайдачылі... А нашто ты найміта дзержыш?.. Гэта, брат, нельга... Толькі сваімі рукамі можна працаваць, а гэта ўжо будзе... Таварыш пісар, як гэта завецца?

- Эксплаатацыя...

Некаторыя зарагаталі...

- А цяпер, - дадаў белабрысы, - ты павінен аддаць свайму батраку палавіну зямлі, палавіну жывёлы...