Лукаш Калюга - Нядоля Заблоцкіх

— Адкуль самі, пане?

— З Ігнатоў.

— А хто ж вы?

— Пан Ігнась.

Далей разгаварыўшыся, болей разазнаўшыся, яшчэ Разэлі цікава было:

— Як жа ж ваша, пане, прозвішча будзе?

— Пан Стусінскі.

Не толькі імя, прозвішча і асядласць, але і яшчэ шмат чаго ведала Разэля, з шляхціцам пагаварыўшы. Як у сватох усё роўна, пахваліўся ён, Ігнась Стусінскі, што пяцёх парабкоў, тры наймічкі і сваёй сям’і два чалавекі: старога бацьку і малога, год пад дванаццаць, сына мае ён, што пазалетась, крыху раней гэтай пары, пахаваў ён жонку, што не шанцуе яму з жонкамі; надта ж не даўгавечныя траплялі шляхцянкі: адна і году не выбыла, другая крыху крапілася, ды й тая от далася.

— А папрабавалі б вы, пане Ігнась, з простага стану сабе жонкі пашукаць?!

За гэта Разэліна слова надта ж ахвотна хапіўся Стусінскі.

— Тут, проша бачыць…

Далей дазналася Вінцэсіха, што былі ў Ігнася найміты, але не было з іх ды над імі старшага, не было павяронага чалавека, не было каму даследзіць, дзе хто ступіў, як што зрабіў, паглядзець, каб не падседзеў каторы гаспадарскага дабра.

— От, як вы казалі, з простага стану… — у далёкае пачаў залазіць Ігнась Стусінскі.

— О, не! Дзе вы бачылі!.. — пра людскія языкі нешта ўспамянула Разэля.

— Дык можна як бы адвод даць… Можна згадзіцца: колькі рублёў на год. А як што калі наўзвыш, дык гэта — гасцінец.

Вінцэнты і ў сваты прыехаўшы гэтулькі не пратрымаў сам-насам Разэлі, у сенцы ўдваіх выйшаўшы, колькі цяпер шляхціц тут, на сястрыном вяселлі, у сенцах з ёю забавіўся.

Добра Разэлі гулялася гэты раз. Вясёлая па вяселлі прыехала яна дадому ў Баркаўцы. Новыя парадкі тут пачала ўстанаўляць. Пайшла да свайго дзевера, да Юстапа Заблоцкага, ды й кажа:

— Бярэце, што вам трэба… Рабеце, як вам будзе лепш…

На гадоў сем старэйшы Юстап за свайго брата Вінцэнтага. І ніяк на яго па гэтай старасці не можа Вінцэсіха «ты» сказаць. Гэтак было, як разам яны ў аднэй хаце жылі. Не змяніліся і потым, падзяліўшыся. Толькі не любіла Разэля большага Заблоцкага лішня павелічаць, і мала калі яна гаварыла з ім, але цяпер пагаварыць нехаця давялося.

Зямлю і ўвесь чыста будынак прыпаручыла дзеверу Разэля Заблоцкая, а сама сабрала ўсё патрабнейшае: што ў куфар злажыла, а што ў клункі пазвязвала. І ўсё паглядала ў канец вёскі, цераз плот на вуліцу перагнуўшыся… Усё некага чакала адтуль.

І не марнае Разэліна чаканне было. Неяк неўзабаве прыехаў на пары коней у вялікіх багатырскіх карах Ігнась Стусінскі. Паклікала Разэля Юстапа з большым сынам, з Пархімам. Паставілі ўчацвярых цяжкі, пад самае века напакаваны, куфар на воз. А клункі, вандзэлкі ўжо яны і ўдваіх — Разэля са Стусінскім — злажылі на кары. Пустую хату насцеж кінулі яны — паленаваліся зачыніць. Сеў Стусінскі ў перадку коні кіраваць, села ззаду на тых карах Разэля. Смеючыся, паехала яна на засценак.

Там, на засценку, Разэля не то за малодшую пані, не то за старэйшую наймічку асталася. Не было ніякага над ёю прымусу.

У новых вастраносых, на скрыпох, чаравіках пахаджвала ў Стусінскіх каля дому. А збрыдае прыгледзіцца ёй каля дому ходзячы, пойдзе на поле па межах паспацыраваць, паглядзець на шырокія пакупшчыцкія [3] Пакупшчыкі — багатыры, што адкуплялі ў паноў поле, як тыя прапіваліся ці у карты прагульваліся. , паўпанскія нівы.

Не мужычаму раўня шляхечы, паўпанскі хлеб. Добры, смачны, на сіта сеяны ён. Спадабаўся гэты хлеб Разэлі Вінцэсісе, і не знала яна ў ядзе меры, а гэта не дзе дзелася — сыцець пачала Заблоцкая. Што далей жыла яна на засценку, то ўсё меней бачыла, стоячы, свае дзябёлыя ногі. Нарэшце і саўсім яны недзе прапалі, схаваліся з яе вачэй. Не скупы быў Ігнась Стусінскі. Не толькі сыць, але і шыршыя, прастарнейшыя справіў Разэлі строі. І з выгляду і з адзежы пасля гэтых падарункаў чыстая пані з Заблоцкай была. Цуралася яна ўжо знаёмых людзей, ні мужыком, ні мужычкам не находзіла на вочы. Калі ж не ўсцеражэцца ды дзе стрэнецца з кім, дык ніякага далікацтва не зналі баркаўчанскія лапцявозы, — як Разэля на засценку навучылася іх зваць, — так і распачынаюць пра Вінцэнтага абрыджоную мову.

— Налажыў недзе галавою, бедны, на японскай вайне, — казала Разэля, спадзеючыся на такое здарэнне, радуючыся яму.

Не вёўся бусел на Заблоцкіх грунце [4] Грунт — надзел зямлі. . І не было ніякага прыросту ў Вінцэнтавай хаце. А ў Стусінскіх на засценку было гэта шчасце: высока з бярозы за адрынаю бусел на хату пазіраў. Мала бусла, дык яшчэ сава яму ў помачы была. Падлятала яна сюды на засценак, садзілася ў Стусінскіх на вішні ці на клёне перад хатаю ды й распачынала свае жаласныя песні дзікім голасам пець.