Jane Austen: Rozważna i Romantyczna

Edward spędził we dworze kilka tygodni, nim wdowa zwróciła na niego uwagę, gdyż w owym czasie pogrążona była w rozpaczy, która uczyniła ją obojętną na cały otaczający świat. Zauważyła tylko, że jest spokojny, że się nie narzuca, i lubiła go za to. Nie mącił jej żałości, próbując niewczesnych rozmów. Po raz pierwszy spojrzała na niego z życzliwą uwagą, gdy Eleonora wspomniała, jak bardzo brat różny jest od siostry. Była to najlepsza rekomendacja.

– Wystarczy – powiedziała pani Dashwood – że jest inny niż Fanny. Świadczy to wyłącznie na jego korzyść. Już go kocham.

– Sądzę, że go mama polubi, kiedy go bliżej pozna – podsunęła Eleonora.

– Polubi? – uśmiechnęła się matka. – Nie znam innego uczucia jak miłość dla kogoś, kto mi odpowiada.

– Może go mamusia szanować.

– Nigdy się jeszcze nie nauczyłam oddzielać miłości od szacunku.

Pani Dashwood starała się od tej chwili lepiej go poznać. Miała ujmujący sposób bycia i szybko przełamała jego rezerwę. W lot pojęła, ile ma zalet – może przekonanie o uczuciu, jakim darzył Eleonorę, wzmogło nieco jej przenikliwość, tak czy inaczej naprawdę pewna była, że to człowiek zacny, i teraz już nawet jego powściągliwość, sprzeczna z wszystkimi jej wyobrażeniami o tym, jak młodzieniec winien emablować damę – nawet owa powściągliwość straciła cechy prozaiczności, kiedy wdowa wiedziała już, że Edward ma serce gorące, a usposobienie czułe.

Kiedy zauważyła u niego pierwsze oznaki uczucia dla Eleonory, natychmiast uznała ich wzajemną miłość za rzecz pewną i wyglądała ślubu w niedługim czasie.

– Za kilka miesięcy, córeczko – zwróciła się do Marianny – Eleonora wedle wszelkiego prawdopodobieństwa rozpocznie własne życie. Zabraknie nam jej, to pewne, ale ona będzie szczęśliwa.

– Och, mamo, cóż my bez niej poczniemy!

– Droga moja, przecież to żadna rozłąka. Będziemy mieszkać od siebie o kilka mil zaledwie i widywać się co dzień. Ty zyskasz brata, prawdziwie kochającego brata. Mam najlepsze w świecie zdanie o sercu Edwarda. Ale zrobiłaś taką poważną minę, Marianno, czyżbyś nie pochwalała wyboru, jakiego dokonała twoja siostra?

– Może – odparła Marianna – był dla mnie pewnym zaskoczeniem. Edward jest bardzo miły i kocham go czule. Lecz nie jest to przecież taki młody człowiek… Czegoś mu brak… Jego postać nie przykuwa wzroku, nie ma tego wdzięku, jakiego oczekiwałabym u mężczyzny, który poważnie zainteresował moją siostrę. W oczach jego brak ognia, animuszu, które świadczą razem o cnocie i inteligencji. A poza tym obawiam się, mamo, że on nie ma gustu. Wydaje się, że muzyka nie pociąga go zbytnio, i chociaż ogromnie się zachwyca rysunkami Eleonory, nie jest to zachwyt człowieka, który by rozumiał ich wartość. Mimo iż poświęca Eleonorze wiele uwagi, gdy ona maluje, widać przecież, że w istocie nie zna się wcale na rzeczy. To jest uwielbienie człowieka zakochanego, a nie znawcy przedmiotu. Mnie mogłoby zadowolić tylko jedno i drugie. Nie mogłabym zaznać szczęścia z człowiekiem, którego upodobania nie byłyby wiernym odbiciem moich. Musi umieć wniknąć we wszystkie moje uczucia – te same książki, ta sama muzyka winna zachwycać nas oboje. Och, mamo, jak mdło, jak bez polotu czytał nam Edward wczoraj wieczorem! Z całego serca współczułam mojej siostrze! A jednak znosiła to z takim opanowaniem! Jakby tego zupełnie nie zauważała! Ledwo zdołałam usiedzieć w miejscu! Słuchać tych cudownych strof, które tak często wprowadzały mnie w uniesienie, czytanych z takim nieporuszonym spokojem, z taką potworną obojętnością…

– Z pewnością prosta i elegancka proza lepiej wypadłaby w jego ustach, lecz ty uparłaś się przy Cowperze.

– Ależ mamo, skoro nawet Cowper nie mógł go ożywić! Zresztą trzeba pamiętać, że różne bywają upodobania. Eleonora nie jest tak uczuciowa jak ja, może więc nie przywiązywać do tego wagi i być szczęśliwa. Ale gdybym ja go kochała, serce by mi pękło po takim czytaniu bez czucia. Mamo, im bardziej poznaję świat, tym więcej nabieram pewności, że nigdy nie spotkam mężczyzny, którego bym naprawdę zdolna była pokochać. Tak wiele żądam! Musi mieć wszystkie zalety Edwarda, a nadto pewien urok w wyglądzie i obejściu, który zdobiłby jego dobroć.

– Pamiętaj, moje serce, że nie masz jeszcze siedemnastu lat! Za wcześnie, byś traciła nadzieję na znalezienie szczęścia. Czemu los nie miałby być dla ciebie równie łaskawy, jak dla twojej matki? Niechże twoje życie pod jednym tylko względem różni się od tego, co jej przypadło w udziale.

– Jaka to szkoda, Eleonoro – odezwała się Marianna – że Edward nie gustuje w rysunku.

– Nie gustuje w rysunku? – zdziwiła się Eleonora. – A czemu tak uważasz? Sam nie rysuje, to prawda, ale przyglądanie się, jak ktoś rysuje, sprawia mu wiele przyjemności i zapewniam cię, że nie brak mu wrodzonego smaku, chociaż nie miał sposobności go doskonalić. Gdyby kiedykolwiek uczył się rysunku, z pewnością szłoby mu bardzo dobrze. Nie jest pewny własnych sądów i to do tego stopnia, że niechętnie wyraża swoje zdanie w tej materii, ma jednak z przyrodzenia dobry gust i upodobanie do prostoty, co wiedzie go we właściwym kierunku.

Marianna obawiała się urazić siostrę, nie przeciągała więc rozmowy na ten temat, lecz opisany przez Eleonorę rodzaj aprobaty dla cudzych rysunków był bardzo daleki od entuzjastycznych zachwytów, jedynych, jej zdaniem, jakie mogły być świadectwem dobrego gustu. Uśmiechała się w duszy, słysząc tak mylne poglądy, lecz miała przy tym szacunek dla siostry za ową ślepą stronniczość, która te poglądy zrodziła.

– Mam nadzieję, Marianno – ciągnęła Eleonora – że nie uważasz go za człowieka bez gustu. To chyba niemożliwe, bo taka jesteś dla niego serdeczna, a wiem, że gdybyś podobnie myślała, nie zdobyłabyś się wobec niego na uprzejmość.

Marianna nie wiedziała, co odpowiedzieć. Za żadne skarby nie chciała urazić siostry, a przecież nie mogła powiedzieć czegoś, w co nie wierzyła. Odparła wreszcie:

– Nie miej do mnie urazy, Eleonoro, jeśli moje uznanie dla niego nie we wszystkim dorównuje twojemu przekonaniu o jego zaletach. Miałam niewiele okazji, by poznać tak dokładnie jak ty wszystkie cechy jego umysłowości, smaku i upodobań, mam jednak najwyższą opinię o jego dobroci i rozumie i uważam go za najzacniejszego i najmilszego człowieka pod słońcem.

– Sądzę – uśmiechnęła się Eleonora – że ta ocena musiałaby zadowolić nawet najbliższych jego przyjaciół.

Marianna ucieszyła się, widząc, jak łatwo jej przyszło zadowolić siostrę.

– Sądzę – ciągnęła Eleonora – że nikt, kto widuje go na tyle często, by z nim szczerze rozmawiać, nie może wątpić w jego rozsądek i dobroć. Jest to człowiek wybornego umysłu i zasad, przesłoniętych tylko ową nieśmiałością, która zbyt często każe mu milczeć. Ty znasz go dostatecznie dobrze, by oddać mu rzetelną sprawiedliwość, lecz okoliczności sprawiły, że, jak to powiedziałaś, pewne cechy jego umysłowości są ci mniej znane niż mnie. Otóż miałam ostatnio wiele okazji do rozmowy z nim, podczas gdy ty, powodowana najczulszymi względami, byłaś bez reszty zajęta matką. Widywałam go bardzo często, wysłuchiwałam jego zapatrywań i opinii na temat literatury oraz upodobań, i wszystko razem wziąwszy, mam podstawy twierdzić, że jest wykształcony, że lektura sprawia mu wielką przyjemność, że wyobraźnię ma żywą, spostrzeżenia słuszne i trafne, a gust dobry. Przy bliższym poznaniu ujawniają się zalety jego umysłu, zyskuje też obejście i wygląd. Z początku nie zwraca uwagi ani zachowaniem, ani urodą, bo trudno go nazwać przystojnym, póki się nie dostrzeże wyrazu jego oczu, przyznasz, wyjątkowo pięknych, i słodyczy oblicza. Teraz znam go tak dobrze, że uważam doprawdy za przystojnego mężczyznę albo przynajmniej niemal przystojnego. Co ty na to, Marianno?