Герберт Уэллс: Чалавек, які ўмеў рабіць цуды

Зняўшы паліто і чаравікі, ён сядзеў на ложку, трымаючы рукі ў кішэнях, і ў семнаццаты раз паўтараў сваё апраўданне: “Я не хацеў, каб гэтая поскудзь перакулілася”, – і тут яму прыйшло да галавы, што ў той самы момант, калі ён вымавіў словы загаду, то ненаўмысна пажадаў таго, што сказаў, і што калі ён убачыў лямпу ў паветры, то адчуў, што ад яго залежыць, ці трымаць яе гэтак, хоць ён і не ўяўляў, як гэта рабіць. Ён меў не дужа складана арганізаваны розум, бо іначай мог бы на нейкі час азадачыцца гэтым “ненаўмысна пажадаў”, спрабуючы зразумець усе цьмяныя праблемы ўсведамлення ўчынкаў. Але ён быў менавіта такім, якім быў, таму гэтае ўяўленне прыйшло да яго ў цалкам прымальнай няяснасці. І ад такога ўяўлення, не трымаючыся, трэба адзначыць, ніякай выразнай лагічнай паслядоўнасці, ён перайшоў проста да правядзення эксперыменту.

Ён рашуча паказаў на свечку і сабраўся з думкамі, хоць і адчуваў, што робіць глупства.

– Уздыміся, – сказаў ён. Ужо праз секунду тое адчуванне знікла. Свечка ўзнялася, на адзін легкадумны момант завісла ў паветры, і калі м-р Фатэрынгей выдыхнуў, са стукам упала на туалетны столік, пакінуўшы яго ў поўнай цемры, за выключэннем агеньчыка, што згасаў на яе кноце.

Нейкі час м-р Фатэрынгей сядзеў у цемры абсалютна нерухома.

– Урэшце, гэта ж сапраўды здарылася, – сказаў ён. – І я не ведаю , як гэта растлумачыць, – ён цяжка ўздыхнуў і пачаў намацваць запалку ў кішэні. Нічога знайсці не ўдавалася, і ён падняўся ды ўсляпую стаў шукаць яе на туалетным століку. – Мне б запалку, – прамармытаў ён. Ён пайшоў да свайго паліто, але там яе таксама не было, і тады да яго дайшло, што цуды магчымыя нават з запалкамі. Ён выцягнуў руку і сувора паглядзеў на яе ў цемры. – Хачу, каб у гэтай руцэ была запалка, – сказаў ён. І зараз жа адчуў, як нейкі лёгкі прадмет упаў на яго далонь, а пальцы ўхапіліся за запалку.

Пасля колькіх марных спробаў запаліць яе ён зразумеў, што гэта бяспечная запалка. Ён адкінуў яе, і тут яму падумалася, што можна проста загадаць ёй загарэцца. Ён так і зрабіў і ўбачыў, як яна гарыць пасярод абруса на туалетным століку. Ён хуценька яе падхапіў, і яна пагасла. Усведамленне сваіх магчымасцяў узмацнілася, і ён вярнуў свечку на падсвечнік.

– А цяпер ты гары! – сказаў м-р Фатэрынгей, і свечка зараз жа загарэлася, а ён убачыў маленькую чорную дзірачку ў стальніцы, ад якой ішоў клубок дыму. Ён некалькі разоў перавёў позірк з дзірачкі на агеньчык і назад, а пасля ўзняў вочы і сустрэў уласны позірк у люстэрку. Праз яго ён нейкі час моўчкі абменьваўся думкамі з самім сабой.

– Ну, што ты цяпер думаеш пра цуды? – урэшце спытаў м-р Фатэрынгей у свайго адбітку.

Наступныя разважанні м-ра Фатэрынгея былі нескладанымі, але бязладнымі. Пакуль што ён разумеў толькі тое, што для яго ўсё заключалася ў чыстым жаданні. Прырода ўжо перажытых падзеяў адбіла ахвоту эксперыментаваць далей, прынамсі пакуль ён усё не пераасэнсуе. Але ён паспрабаваў узняць аркуш і зрабіў ваду ў шклянцы спачатку ружовай, а пасля зялёнай, тады стварыў смаўжа, якога цудадзейным жа чынам і знішчыў, і начараваў сабе новую зубную шчотку. Ужо глыбокай ноччу ён дайшоў да ўсведамлення таго, што сіла яго волі мусіць быць вельмі рэдкай і адметнай, пра што ён, канечне, здагадваўся і раней, але не быў у тым канчаткова ўпэўнены. Страх і збянтэжанасць ад першапачатковага адкрыцця цяпер змяніліся гонарам ад пацверджання сваёй выключнасці і няпэўнае адчуванне ўдачы. Ён пачуў, як царкоўны гадзіннік б’е гадзіну, і паколькі не здагадаўся, што і ад будзённых абавязкаў у Гомшатаў можна пазбавіцца чароўным чынам, то працягнуў раздзявацца, каб хутчэй пайсці спаць. Калі ён з цяжкасцю сцягваў кашулю цераз галаву, яму прыйшла бліскучая ідэя.

– Хачу быць у ложку, – сказаў ён і апынуўся там. – Раздзетым, – дадаў ён умову, а заўважыўшы, што прасціна халодная, хутка дадаў: – І ў начной кашулі – ха! – у прыемнай мяккай ваўнянай начной кашулі. Ах! – сказаў ён ад вялікай асалоды. – А зараз хачу соладка паснуць…

Ён прачнуўся ў свой звычайны час і быў у задуменні ўвесь сьняданак, разважаючы, ці не было перажытае ўначы нейкім надзіва маляўнічым сном. Нарэшце яго думкі зноў схіліліся да асцярожных эксперыментаў. Напрыклад, на сняданак ён меў тры яйкі: два ад гаспадыні дому, добрыя, але крамныя, і адно – вельмі смачнае свежае гусінае яйка, знесенае, прыгатаванае і пададзенае на стол ягонай звышнатуральнай воляй. Ён паспяшаўся да Гомшатаў у стане моцнага, але старанна хаванага ўзрушэння і ўспомніў пра шкарлупіну ад трэцяга яйка, толькі калі гаспадыня загаварыла пра яе ўвечары. Увесь дзень ён не мог працаваць ад свайго новага самаўспрымання, але гэта не прынесла яму клопатаў, таму што ён чароўным чынам нагнаў усё за апошнія дзесяць хвілін.