Сэльма Лагерлёф - Пярсцёнак Лёвеншольдаў

— Не варта, напэўна, не варта, ужо я ведаю! — пагадзілася субяседніца.

Яны памаўчалі. Мабыць, жанчына гэта штосьці ведала, і, шчыра кажучы, дзяўчына Спак гарэла жаданнем параспытваць яе. Але гэта было б нядобра і не да твару ёй.

Першая зноў завяла размову жанчына.

— Здаецца мне, што вы, паненка слаўная, — прамовіла яна, — і таму я хачу даць вам добрую параду: не затрымлівайцеся доўга ў Хедэбю. Бо з тым, хто там блукае, жарты дрэнныя. Ён не адступіцца, пакуль не даможацца свайго.

Спачатку дзяўчына Спак намервалася крыху пагардліва падзякаваць за перасцярогу, але апошнія словы незнаёмай жанчыны абудзілі ў яе цікавасць.

— А што ж яму трэба? Вы ведаеце, што яму трэба?

— Няўжо вам, паненка, пра гэта невядома? — запыталася сялянка. — Тады я ні слова больш не вымаўлю. Можа, так яно і лепей для вас, што вы нічога не ведаеце.

З гэтымі словамі яна працягнула дзяўчыне Спак руку, павярнула на іншую сцяжынку і неўзабаве знікла з вачэй.

Дзяўчына Спак асцерагалася і не расказала за абедзенным сталом усёй сям'і пра гэтую размову. Але пасля абеду, калі барон Адрыян наведаўся да яе ў малочную, яна не ўтаіла таго, што сказала ёй незнаёмка. Адрыян і сапраўды вельмі здзівіўся.

— Мабыць, гэта была Марыт Эрыксдотэр з Ольсбю, — сказаў ён. — Ведаеце, паненка, яна ўпершыню за трыццаць год перамовілася сяброўскім словам з кімсьці з Хедэбю. Мне яна аднойчы зацыравала шапачку, якую падраў хлопчык з Ольсбю, а выгляд у яе пры гэтым быў такі, быццам яна хацела выдзерці мне вочы.

— Але ці ведае яна, што іменна шукае Генерал?

— Каму ж, як не ёй, ведаць аб гэтым, паненка Спак. І я таксама ведаю. Тата расказваў мне неяк усю гісторыю. Але бацькі мае не жадаюць, каб аб гэтым гаварылі пры сёстрах. Яны пачнуць тады баяцца прывідаў і наўрад ці застануцца жыць тут. І я таксама не адважваюся расказаць вам аб гэтым.

— Барані бог! — прамовіла аканомка. — Калі барон забараніў казаць…

— Я шкадую аб гэтым, — перабіў яе барон Адрыян, — я думаў, што вы, паненка, зможаце мне дапамагчы.

— Ах, калі б я магла!

— Бо, і я гэта паўтараю, — працягваў барон Адрыян, — хачу дапамагчы супакоіцца беднаму прывіду. Я не баюся яго, я пайду да яго, як толькі ён пакліча мяне. Чаму ён паказваецца ўсім іншым і ніколі не паказваецца мне?

Адрыян Лёвеншольд спаў у сябе ў мансардзе, калі раптоўна лёгкі шум прымусіў яго прачнуцца. Ён расплюшчыў вочы, і паколькі аканіцы не былі зачынены, а на двары стаяла светлая летняя ноч, ён убачыў, што дзверы ціха расчыніліся. Ён падумаў быў, што яе адчыніў парыў ветру, але ўбачыў, як нечакана ў дзвярным праёме вырасла цёмная фігура, якая, нахіліўшыся, штосьці з цікаўнасцю выглядвала ў глыбіні мансарды.

Адрыян выразна разгледзеў нейкага старога, апранутага ў старадаўні кавалерыйскі мундзір. З-пад крыху расшпіленага мундзіра бялеў калет з ласінай скуры, батфорты былі вышэйшыя за калені, а рукамі ён прытрымліваў доўгі плашч, злёгку прыпадняўшы яго, нібы асцерагаючыся, каб не бразгаў.

«Далібог, гэта Генерал! — падумаў малады барон. — Вось і добра, зараз ён убачыць чалавека, які не баіцца яго».

Усе, каму даводзілася бачыць Генерала, у адзін голас сцвярджалі, што варта было ім толькі ўтаропіць у яго позірк, як ён тут жа знікаў. Аднак на гэты раз такога не здарылася. Яшчэ доўга пасля таго, як Адрыян заўважыў яго, ён заставаўся стаяць у дзвярах. Праз некалькі хвілін, калі Генерал, здавалася, пераканаўся ў тым, што Адрыян здольны вытрымаць яго выгляд, падняўшы руку, паклікаў яго да сябе.

Адрыян адразу ж сеў у ложку. «Цяпер ці ніколі, — падумаў ён. — Нарэшце ён папрасіў маёй дапамогі, і я пайду за ім».

Ён жа чакаў гэтага моманту шмат гадоў. Ён рыхтаваўся да яго, у думках гартаваў дух, чакаючы сустрэчы з прывідам. Ён заўсёды ведаў, што яе не абмінуць.

Адрыяну не хацелася прымушаць Генерала чакаць яго, і, не апранаючыся, малады барон пайшоў за ім. Ён толькі сцягнуў з ложка прасціну і захінуўся ёю.

І толькі тады, калі ён стаяў пасярод мансарды, яму раптам прыйшло ў галаву, што ўсё ж небяспечна вось так даверыцца ўладзе істоты з таго свету, і ён адступіў назад. Але ўбачыў, як Генерал працягнуў да яго абедзве рукі і, быццам у адчаі, прасіў аб нечым.

«Што за глупства?! — падумаў ён. — Няўжо я перапалохаўся, не паспеўшы яшчэ выйсці з мансарды?»

Ён наблізіўся да дзвярэй, а Генерал тым часам быў ужо на гарышчы, але ішоў увесь час азіраючыся, нібы жадаючы пераканацца ў тым, што малады чалавек ідзе за ім.

Перад тым, як пераступіць парог і пакінуць мансарду, каб выйсці на гарышча, Адрыян адчуў, як ад жаху ў яго зашчымела сэрца. Штосьці падказвала яму: патрэбна б зачыніць дзверы і вярнуцца ў ложак. У ім варухнулася цьмянае прадчуванне таго, што ён не разлічыў сваіх сіл. Ён быў не з тых, каму дадзена беспакарана зазірнуць у таямніцы таго свету.