Сэльма Лагерлёф - Пярсцёнак Лёвеншольдаў

Цэлы месяц пражыла дзяўчына Спак у Хедэбю, перш чым ёй давялося ўбачыць прывід. Аднойчы раніцай, спускаючыся з паддашка, дзе яна пералічвала перад мыццём бялізну, аканомка сустрала на лесвіцы нейкага чалавека, які састўпіў убок, даўшы ёй прайсці. Было гэта сярод белага дня, і яна зусім не думала ні аб якіх прывідах. Яна толькі здзівілася: што рабіць чужому чалавеку на гарышчы, і тут жа вярнулася, каб пацікавіцца, чаго ён тут. Але на лесвіцы не было відаць ні душы. Аканомка, поўная рашучасці схапіць за каўнер злодзея, зноў паспешліва ўзбегла па лесвіцы, зазірнула ў паддашак, абшукала ўсе цёмныя куткі і клець. Але нідзе нікога не было, і яна раптоўна здагадалася, што адбылося.

— Ну і дурніца ж я! — усклікнула яна. — Гэта быў, вядома, не хто іншы, як Генерал! Ну, зразумела! Бо той чалавек быў апрануты ў сіні форменны мундзір, якраз як стары генерал на партрэце, і на ім былі такія ж вялізныя батфорты.

Твару ягонага яна не разглядзела як мае быць, не змагла: здавалася, быццам шэрая туманная смуга ахінула яго рысы.

Дзяўчына Спак яшчэ доўга заставалася на гарышчы, стараючыся апамятацца. Зуб на зуб у яе не трапляў, ногі падкошваліся. Калі б ёй не трэба было клапаціцца пра абед, яна ніколі б і з гарышча не спусцілася. Дзяўчына Спак вырашыла захаваць усё ў тайне і не даць іншым падставы жартаваць з яе.

Між тым Генерал у яе з галавы не выходзіў, і, напэўна, гэта наклала нейкі асаблівы адбітак на яе твар, бо як толькі ўсе сабраліся на абед, сын гаспадара дома, дзевятнаццацігадовы юнак, які толькі што прыехаў з Ужалы на калядныя канікулы, звярнуўся да яе са словамі:

— Сягоння вы, паненка Спак, бачылі Генерала! — і сказаў гэта адкрыта, таму ў яе не хапіла духу адмаўляцца.

Дзяўчына Спак адразу адчула сябе важнай персонай за панскім сталом. Усе закідвалі яе пытаннямі, на якія яна, аднак, адказвала як мага карацей. На няшчасце, ёй не ўдалося адперціся ад таго, што яна крыху спалохалася, і тут усе неапісальна павесялелі. Спалохалася Генерала! Каму такое ў галаву прыйдзе!

Дзяўчына Спак ужо неаднаразова звяртала ўвагу на тое, што барон з баранэсай ніколі не жартавалі з Генерала. Яны толькі давалі свабоду дзеянняў іншым, не перашкаджаючы ім малоць языком. Цяпер жа зрабіла новыя назіранні: малады студэнт аднёсся да гэтага куды больш сур'ёзна, чым астатнія маладыя людзі ў маёнтку.

— Што да мяне, — сказаў ён, — то я зайздрошчу ўсім, каму давялося бачыць Генерала. Я б хацеў яму дапамагчы, але мне ён ніколі не трапляўся!

Гэтыя словы ён вымавіў з такім шчырым шкадаваннем і з такім пачуццём, што дзяўчына Спак у думках памалілася богу аб хутчэйшым здзяйсненні ягонага жадання. Малады барон абавязкова пашкадуе няшчасны прывід і зноў падорыць яму магільны спакой.

Неўзабаве стала вядома, што дзяўчына Спак больш, чым хто іншы з дамачадцаў, карыстаецца ўвагай прывіду. Яна бачыла яго так часта, што амаль прывыкла да яго. Ён з'яўляўся заўсёды імгненна і нечакана — то на лесвіцы, то ў сенцах, то ў цёмным кутку кухні.

Але прычыны ўзнікнення прывіду разгадаць так і не ўдалося. Праўда, у душы дзяўчына Спак таіла цьмянае падазрэнне — ці няма ўжо чаго ў маёнтку, што мог бы адшукваць прывід. Але як толькі яго ахопліваў позірк чалавека, то ён тут жа знікаў, і яна ніяк не магла зразумець ягоных задум.

Дзяўчына Спак заўважыла, што, насуперак словам баранэсы, уся моладзь у Хедэбю была цвёрда ўпэўнена ў тым, што па маёнтку блукае не хто іншы, як стары генерал Лёвеншольд.

— Ён пакутуе ў магіле, — казалі маладыя паненкі, — і яму цікава паглядзець, што мы задумваем тут у Хедэбю. Нельга ж адмовіць яму ў гэтым маленькім задавальненні.

Аканомка ж, якой кожны раз пасля сустрэчы з Генералам даводзілася бегчы ў кладоўку, дзе яна зводдаль ад надакучлівага выскаляння служанак магла ўволю трымцець ад страху і ляскаць зубамі, аддала б перавагу, каб прывід не так жвава цікавіўся Хедэбю. Але яна разумела, што ўсім астатнім членам сям'і яго проста будзе неставаць.

Вось, напрыклад, сядзелі яны аднаго разу ўвесь доўгі вечар і рукадзельнічалі — ці то пралі, ці то вязалі і шылі, ведучы адначасова свае размовы. Тут адна з паненак раптоўна ўскрыкнула ад жаху. Яна нібы ўбачыла чыйсці твар, не, уласна кажучы, нават не твар, а толькі два рады зіхоткіх зубоў, шчыльна прыціснутых да шыбы. Паспешліва запалілі ліхтар, адчынілі дзверы ў сенцы, і ўсе на чале з баранэсай выбеглі з залы, каб знайсці парушальніка спакою.

Але, вядома, так нікога і не змаглі знайсці. Усе зноў вярнуліся назад, наглуха зачынілі аканіцы і, паціснуўшы плячыма, сказалі, што гэта, напэўна, быў не хто іншы, як Генерал. Але тым часам санлівасць ужо прайшла. Нарэшце з'явілася падстава для разважанняў, калаўрот закруціўся з новай сілай, зноў развязаліся языкі.