НЕЪМАТУЛЛО ТУРСУНОВ - ОДАМИЙЛИК СЎҚМОҚЛАРИДА

Ҳаром бойлик тўплаган бу кимсаларга,

Шериги бўлиб қолманг гуноҳларига.

***

Кўчада тош отар енгилтак бола,

Сув сепиб, гап ташлар ўтган – қайтганга,

Аттанг, аҳмок экан, -деди бир хола,

Айб унда эмас, -деди, – туққан онада.

***

Амалпарастдан узок тур,

Бир куни булғаб кетар.

Пулпарастдан йироқ юр,

Бир куни сотиб кетар.

***

Падаркушдан келин қилма у ланатланган,

Етти авлодинг бадбахт бўлади,

Падаркушдан куёв килма у қораланган,

Бу иллат аслида насл суради.

***

Массиқиш фаолиятни оҳири белгиси,

Қолади босар – тусарин билмай.

Массиқиб қолган инсон қайсики,

Куни тугаганини қолади сезмай.

***

Ҳайкалга тегма, ҳайкални бузма.

Ўзбек халқига бахиллик қилма,

Бу халқим тариҳи, сен унга тегма,

Асл инсонларга қўйлган улар,

Фожеали бўлган уни бузганлар.

***

Ярашмас, бир сўмлик инсонлик қилиб,

Юз сўмлик ўзига қадр сўраса,

Ярашмас, инсонларга ғазабли бўлиб,

Одамлардан ўзига мехрни кўтса.

***

Дуоси яхшиларни, она-отангни,

Кўкартиради сени умр боғингни.

Эзгулик меваси бўлиб умрингни,

Кўркам ва обод қилар ҳаётингни

***

Дунёни берасан ўғилларинга,

Топганим, -дейсан, -шуларникида,

Қадр, ҳурмат, иззат, мехр аслида,

Сенга нисбатан, кўпроқ қизингда.

***

Тангри назаридадир қилган ишларинг,

Халқ ҳам билар аслида сени кимлигинг,

Уринма беркитишга нопок ишларинг,

Унутма, оллоҳ сиртмоғи узунлигининг.

***

Нодон Ўзбекистонда аҳоли кўп дейди,

Минбардан туриб важ келтиради,

Қариб шу майдонда Японияда,

Юз ўттиз миллион одам яшайди.

Аҳоли кўп деб, гапиришмайди.

***

Билмоқчи бўлсанг дўстинг дўстлигин,

Қарз сўра, бир юмуш илтимос қилгин,

Шунда сенга нисбатан билгин кимлигин,

Арзиса, керак бўлса, жонингни бергин.

***

Асраб юрмасанг танинг соғлигин,

Кексайганда кўрасан кўп асоратин.

Кўп ейиш, ё кам ейиш бўлса одатинг,

Олтмишдан кегин билдирар ўз оқибатин.

***

Базилар юрар тақиб инсон ниқобин,

Диққат билан кузатиб турсанг,

Ниқобин ечади, очади юзин,

Шунда биласан унинг асли кимлигин.

***

Дейдилар, -бузуқи қариса беҳалпа бўлмиш,

Ўғри, муттаҳам, порахўр, -мулла бўлармиш,

Аслида бўларни барига йўл қуйиб берган,

Халқнинг ори – ғурури паймол бўлармиш.

***

Дўст демагин, юзинга кукка кўтариб,

Ортингдан сени ғийбатинг қилса,

Сени боринга кўз олайтириб,

Доим сендан бир фойдани кутса.

***

Дўстингни дўстлигин билиш истасанг,

Бошқа дўстларига дўстлигин билгин.

Кўнглининг уларга аслини билсанг,

Шундоқ сенга хам қилар дўстлигин.

***

Она доно бўлса,

Боласи ҳушфел булур,

Она нодон бўлса,

Авлоди бадфел булур.

***

Баъзи одамларнинг тили заҳарли,

Илонникидан ун карра кучли,

Улар заҳарлаб инсон қалбини,

Қилар юзта илон қилмаган ишни.

***

Дейдилар, -босиб тур битни оёғ остига,

Устига қўйсанг шу он чиқар бошинга,

Баъзи нусҳаларни ҳурматин қилсанг,

Дарҳол тутар ўзини сендан баландда.

***

Ёмон кўришади беш сўмлик молни,

Халқни алдаб ўн сўм сотганни.

Ёмон кўришади ниқобин тоқиб инсонни,

Иблис ишини қилиб юрганни.

***

Заҳар солмоқ эмиш касби илонниг…

Яхшиям яратиб тангри инсоннинг,

Бермади заҳарли унга тишларни.

Заҳарларди шунда бутун оламни.

***

Бир муттахам устоз ўрнини олиш ниятида,

Етмиш минг берди Ғайрат деганга,

Мен кўрдим инсонинг шунда пастлгин.

Устоз деди, – Тангридан баттарин кўргин.

***

Чўрига мансаб текса мабодо,

Ўзидан юқоридагини оёғин ўпиб,

Қўл остидагиларни доимо,

Оёк учи билан турар кўрсатиб.

***

Баъзилар билиб қилар пастлигин,

Яхшиларни тўкмоқ бўлар обруйин,

Қайдан билсин аҳмоқ ўз нодонлигин,

Пастликни тўлови кўп қимматлигин.

***

Инсоннинг пастлиги, порахўрлиги,

Аслида унинг наслида бўлғай,

Авлоди ким бўлса ҳам, бу такрорлангай.

Бу иллатдан уларни қабр тўхтатгай.

***

Али бобо, қирқ қароқчи, -қадимий эртак,

Ибн Хасан кунда ҳоким, тунда қароқчи.

Хеч қачон эскирмайдиган экан бу эртак,

Баъзи ҳоким тундан қўрқиб, кунда порачи.

***

Сохта мақтовларни душман қилади,

Дўст эса камчиликни тўлиқ очади,

Уларни топиб шунда бартараф қилса,

Ҳаёт чиройли, келажак ҳам тоза бўлади.

***

Бизнес дея, -виждон, имонни сотманг,

Мехр – оқибат, инсонни сотманг,

Пароканда қилманг қадриятларни,

Четлаб ҳам ўтманг қонун – қоидани.

***

Олийгоҳга пўл олиб бахо қўйилса,

Кимни тарбиялаяпти ўқитувчилар?