— Зусім мізантропіяй заняўся, Бутрым! — усміхнуўся Пранціш. — Ёсць у нас дастаткова патрыётаў. І дзеці ў нас добрыя растуць. Мой Яначка, дарэчы, пры адной згадцы пра вашу Сафійку чырванее, як Ланцэлот пры згадцы пра Джынеўру. Красунька гадуецца, сэрцы паразбівае.
Твар Лёдніка пасвятлеў.
— Красунька. Але пра замужжа думаць нават не хоча. Навука даражэй. На лекцыі бегае. З Алесем лістуюцца — дык спрэс навуковыя тэорыі разбіраюць.
— А што вы хацелі, дзядзька Бутрым, на вярбе грушы не вырастуць! — не змаўчаў Давыд.
Чорны Доктар нічога не адказаў. Бо што тут было абмяркоўваць? Лёгкай жыццёвай дарогі яны сваім дзецям не назапасілі — бо самі такой не знайшлі.
Галоўная брама. Гвардзейцы ў сініх мундзірах грозна тапырылі вусы. А ў браму імкнуўся люд самы разнастайны, бліжэй да шчодрага князя: шляхцюкі з фанабэрыстымі фізіяноміямі і галоднымі вачыма, вандроўныя музыкі, цыганы, пісарчукі, шкаляры, карабейнікі. Пранціш Вырвіч азірнуўся: колькі яшчэ зможа праіснаваць гэты свет са штучнымі Гібралтарамі?
Каму Бог даў душу ваяка,
Пекна ёсць кола рыцэрска!
Хто здатны вершнік і рубака,
Гонар і слава крулеўска,
Хто завшэ рушыць у атаку,
Рвецца да вайны ўсялякай —
Мае той душу ваяка,
Пекна ёсць кола рыцэрска!
Лірнік спяваў на мяшанай ліцвінска-польскай мове, голас быў трохі надтрэснуты, як шкляны келіх, які пабываў у руках слаўнага рыцарства. Шапка перад спеваком была зусім пустая — нікому не было справы да рыцарскіх цнотаў.
— Ну што, пан Вырвіч, усё чакаю, калі ж ты сыдзеш з Парнаса, каб нарэшце падараваць мне свой зборнік вершаў.
Бутрым нарэшце ўсміхаўся — ягоны худы твар, на якім троху паглыбіліся за апошнія пару гадоў зморшчыны, усё яшчэ быў тварам моцнага разумнага чалавека, ліцвіна, які будзе ўставаць, як трыпутнік у каляіне, і рабіць сваю справу на гэтай зямлі.
— Ого, вашамосць пан Вырвіч, я і не ведаў, што ў вас такая падзея! — ажывіўся Давыд.
Пранціш зачырванеўся. Водгукі на ягоны опус пакуль былі… розныя. Адны казалі — занадта змрочна, другія — занадта сентыментальна. Асобны раздзел, у якім Пранціш змясціў вершы на народнай гаворцы, увогуле выклікаў у некаторых шаленства. Тым не менш паэт палез у кішэню і дастаў зялёную кніжыцу.
— Трымай, Бутрым. Толькі не здзекуйся.
Доктар беражліва, як найвялікшую каштоўнасць, пагартаў.
— «Згукі пекныя з Падняводдзя». Ого, нават паэма ёсць — «Прыгоды ліцвінскага Адысея».
Лёс для таго, хто вярнуўся з прайгранай вайны —
Толькі забыцца, як сталі з муроў — валуны.
Воя старога баяцца, бы смерць за плячмі
Носіць, як горб. Цені смерці ў яго пад вачмі.
Кажуць, ён доўга занадта па костках хадзіў,
Піў з чарапоў і на споведзі неяк схлусіў.
Воя старога не любяць пускаць у дамы.
Ён не ўсміхаецца, вечна маўчыць, як нямы.
Колькі ні просяць расповедаў з дзён баявых —
Вечна ў адказ толькі сумны, як могілкі, ўздых.
Гэткі сусед нам дастаўся. Маёнтак ачах.
Лётаюць чорныя цмокі туды па начах.
Белыя вершнікі носяць туды туманы.
Кажуць суседзі: няхай не прыйшоў бы з вайны.
А па начах над стамлёным схіляецца Бог:
«Ты перамог. Ты вярнуўся, і ты перамог».
— Гэта ты пра мяне ці пра сябе?
Вырвіч адвёў вочы.
— Ды так, сімвалічна.
Полацкі Фаўст паклаў кніжыцу ў кішэню.
— Дзякую, Вырвіч. Гэта — тое, што не забудзецца. Гэта, магчыма, больш важна, чым усе навуковыя артыкулы.
Сонца залаціла чарапічныя дахі і саламяныя стрэхі, лахманы і жупаны аднолькавай пазалотай.
— Дык што, дзядзька Бутрым, зладзіш паветраную містэрыю?
У цёмных вачах Лёдніка бліснуў такі знаёмы агонь:
— Зладжу. Якраз нагода праверыць некалькі цікавых навуковых ідэек.
І ўсім трэба было жыць далей. Як жыла Беларусь.
У стане цяжарнасці ( лац .).
Радаводнага дрэва ( лац .).
У стане непаўналецця ( лац .).