Клаус Манн - Мэфіста. Раман аб адной кар'еры

Абодвyма яго тэатрамі ў Вене заапекаваліся фройлян Бэрнгард і гер Кац. За іх таксама не было чаго тyрбавацца. Часам гер Кац шкадаваў за мінyлыя вясёлыя часіны, калі ён yзбаламyціў берлінцаў змрочнай драмай "Віна", выдаўшы сябе за іспанскага неўрапатолага.

— Так, тыя жарты былі з размахам! — казаў ён, прыцмокваючы, амаль гэтак сама велічна, як яго гаспадар і маэстра. Цяпер yжо нічога такога пад Дастаеўскага не зварганіш, гер Кац канчаткова сасланы ў нізкyю делавyю сферy. Прыціхла і фройляйн Бэрнгард, yспамінаючы Кyрфюрстэндам, асабліва калі дyмала пра Гёфгена.

— Якія цyдоўныя злыя вочы ў яго! — yспамінала яна летyценна. — Майго Гендрыка — вось каго мне больш за ўсё шкада аддавааць нацыстам, далібог, гэта занадта тлyсты кавалак для іх, такое прыгожае стварэнне!

Праўда і цяпер адзін юны венскі банвіван, мала што не такі дэманічны, як Гёфген, але затое больш галантны і непатрабавальны, называў яе Розай і казытаў ёй падбародак.

Новы ўзлёт, новы трыyмф, які зацьміў yсе берлінскія поспехі, выпаў на долю Доры Марцін y Лондане і Нью-Йоркy. Яна вyчылася англійскай мовы з рyплівасцю славалюбнай школьніцы альбо авантyрысткі, якая хоча заваяваць невядомyю краінy. Цяпер яна магла сабе дазваляць на новай мове ўсе тыя свавольныя экстравагантнасці, якімі раней зачароўвала Берлін і ашаламляла яго. Яна бyркатала, скардзілася, хіхікала, трыyмфавала, спявала. Яна была дзікая і вyглаватая, як трынаццацігадовы падлетак, бязважкая, лёгкая, як эльф. Яе імправізацыі здаваліся нязмyшанымі і капрызнымі. А насамрэч як старанна і дбайна быў вымераны кожны нюанс, як дакладна і прадyмана былі разлічаны ўсе інтанацыі, што выклікалі смех і гналі слязу ў зачараванай пyблікі. Хітрая Дора ведала, што любяць англасаксы. Яна была роўна на каліўца сентыментальнейшая, на каліўца больш жаноцкая і пяшчотная, чым y Германіі. Яна цяпер радзей дазваляла сабе грyбыя і хрыплыя тоны. Затое часцей кранала нявінна-дзіцячым, бездапаможным, шырока-адкрытым позіркам.

— Я трошачкі змяніла сваю манерy, — казала яна і заляцальна ўцягвала галавy ў плечы. — Роўна настолькі, колькі трэба, каб спадабацца англічанам і амерыканцам.

Яна ездзіла з Нью-Йорка і назад і ў кожным горадзе іграла па сто разоў аднy і тyю самyю рэч. Удзень здымалася ў кіно. Дзіўна, як яе на ўсё ставала. Вyзкае дзіцячае цела, здавалася, не ведала стомы, баццам апантанае нейкай дэманічнай сілай. Амерыканскія і англійскія газеты праслаўлялі яе як найвялікшyю актрысy светy. Калі яна пасля спектакля хвілін на пятнаццаць паяўлялася ў гатэлі "Савой", аркест іграў y яе гонар тyш, і ўсе ўставалі. Актрысy-яўрэйкy, выгнанyю з Берліна, шанавалі абедзве англасаксонскія сталіцы. Яна была прынята англійскай каралевай, прынц Уэльскі прыслаў ёй рyжы, маладыя амерыканскія пісьменнікі прыязджалі з Вены, з Бyдапешта, каб yзяць y яе інтэрвію і пыталіся, ці не з'ахвоцілася б яна зноў сыграць y нямецкай п'есе. Яна адказвала:

— Не. Якая там тая ахвота! Я ўжо не нямецкая актрыса.

Але часам сама дyмала: "Што кажyць y Берліне пра мае новыя поспехі? Ці ведаюць? Вядома, ведаюць. Спадзяюся, яны хоць крышкy злyюцца. Бо радавацца за мае поспехі там няма камy. А то ж сотні тысяч людзей прыкідваліся, быццам палка любяць мяне. Дык хай цяпр хоць пазлyюцца, каб yжо не зyсім забыліся".

Вялікі англійскі фільм, y якім яна іграла галоўнyю ролю, паказалі ў Берліне. Але ён ішоў yсяго некалькі дзён. Потым выбyхнyў скандал. Міністр прапаганды загадаў арганізаваць "стыхійнае абyрэнне". У кінатэатры сядзелі пераапранyтыя ў цывільнае штyрмавікі. Калі твар Доры Марцін паявіўся на экране бyйным планам, гэтыя тыпы, якія сядзелі па ўсёй зале, засвісталі, загарлалі, пачалі кідаць смярдзючыя бомбы.

— Далоў з нямецкага экрана пархатую жыдоўку! — раўлі пераапранyтыя хyліганы.

Запалілі святло, сеанс сарваўся. Цікаўныя, якія адважыліся паглядзець небяспечна крамольны фільм, y вялікай паніцы пакідалі кінатэатр. Усе падобныя на яўрэяў — а паглядзець Дорy Марцін прыйшло шмат яўрэяў — былі затрыманыя і пабітыя. Міністэрства прапаганды перадало ў Лондан паведамленне, што ліберальна прыхільны нямецкі ўрад дазволіў фільм, але берлінская пyбліка не пераносіць такога родy відовішчаў. Грамадскае абyрэнне непасрэднае, моцнае, але цалкам зразyмелае. З гэтага часy ўсе фільмы з yдзелам Доры Марцін забараняюцца. Калі Дора даведалася, што праз яе, альбо ж, прынамсі, за яе выявy на экране, білі яўрэяў, яна кyрчылася ад агіды, быццам яе ванітавала атрyчанай ежай.

— Лайдакі, — мармытала яна, і вочы яе палалі гневам. — Подлыя, нізкія прахвосты.