Honoré de Balzac - Cierpienia wynalazcy

floks a. płomyk – roślina z rodziny wielosiłowatych o jaskrawych, czerwonych lub fioletowych kwiatach, chętnie uprawiana w ogródkach jako ozdobna. [przypis edytorski]

stawidło – ruchome zamknięcie zapory spiętrzającej wodę w rzece, służące do regulacji przepływu wody. [przypis edytorski]

wilia (daw., reg.) – dzień poprzedni, poprzedzający; też: wigilia . [przypis edytorski]

toć (daw.) – przecież. [przypis edytorski]

prostracja – stan skrajnego wyczerpania nerwowego. [przypis edytorski]

topicum (med., z gr.) – ogólne określenie leku stosowanego miejscowo. [przypis edytorski]

tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]

fizjonomia (daw.) – twarz. [przypis edytorski]

pierożek – tu: dwurożny kapelusz w kształcie trójkąta, powszechny w XVIII i XIX w., kojarzony często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

wół (…) którego malarze przydają za towarzysza ewangeliście – tradycyjnie w sztuce autorzy ewangelii są przedstawiani razem z przypisywanymi im istotami żywymi, które są ich atrybutami i jednocześnie symbolami; symbolem Łukasza Ewangelisty jest wół. [przypis edytorski]

Restauracja – okres w historii Francji wyznaczony datami 1814–1830, od powrotu na tron dynastii Burbonów po upadku Napoleona I do rewolucji lipcowej. [przypis edytorski]

Ouvrard, Gabriel Julien (1770–1846) – wpływowy francuski finansista, syn właściciela fabryki papieru; wzbogacił się głównie dzięki handlowi kolonialnemu i dostawom dla wojska; oskarżany o nieprawidłowości i więziony, był oczyszczany z zarzutów, finansował przedsięwzięcia kolejnych rządów, udzielał im pożyczek i gwarancji. [przypis edytorski]

melasa – gęsty, ciemnobrunatny syrop, produkt uboczny przy wyrobie cukru. [przypis edytorski]

prot – człowiek kierujący pracami w zecerni. [przypis edytorski]

kaszta – element urządzenia drukarni: szuflada podzielona na przegródki zawierające czcionki drukarskie oraz materiał justunkowy, czyli materiał służący do wypełniania odstępów między wyrazami i wierszami. [przypis edytorski]

atencja (daw. z łac.) – względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

kirasjer – żołnierz ciężkiej jazdy. [przypis edytorski]

pięć stóp i siedem cali – tj. 170 cm. [przypis edytorski]

niedźwiedź – we fr. żargonie drukarskim: robotnik pracujący przy prasie drukarskiej; por. pierwsza część cyklu, Dwaj poeci . [przypis edytorski]

metrampaż (z fr. mettre en pages : umieszczać na stronach) – łamacz, pracownik zecerni formujący kolumny druku ze szpalt złożonych przez zecera. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) – niemiecki filozof oświeceniowy, twórca rewolucyjnej doktryny filozofii krytycznej, czołowa postać nowożytnej filozofii. [przypis edytorski]

konsystorz – urząd podległy biskupowi, kancelaria diecezjalna. [przypis edytorski]

porać się – zmagać się, walczyć; por. uporać się. [przypis edytorski]

su , właśc. sous (fr.) – w XIX w. pot. nazwa monety o wartości 5 centymów, tj. 1/20 franka. [przypis edytorski]

pryncypałowa (daw.) – żona pryncypała, tj. szefa, pracodawcy. [przypis edytorski]

rab (daw.) – niewolnik, sługa. [przypis edytorski]

beniaminek – ulubione, najmłodsze dziecko; ulubieniec. [przypis edytorski]

talar – w oryginale: écu , w XIX w. potoczna nazwa srebrnej monety pięciofrankowej. [przypis edytorski]

liard – drobna miedziana moneta francuska. Wprowadzona w 1654, stanowiła najdrobniejszy nominał w czasach królestwa, była emitowana do 1792, istniejące monety jedno- i dwuliardowe wycofano z obiegu w 1856. Jeden liard miał wartość 1/4 sou, zaś wprowadzony w czasach Republiki centym był wart 1/5 sou; dwa liardy to 2,5 centyma. [przypis edytorski]

centym – drobna moneta francuska o wartości 1/100 franka. [przypis edytorski]

renta – tu: dochód z kapitału ulokowanego w banku, w obligacjach, na giełdzie itp.; por. rentier . [przypis edytorski]

komunikować – tu: przyjmować komunię. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa (1830) – kilkudniowe powstanie we Francji, w wyniku którego obalony został Karol X Bourbon, usiłujący przywrócić absolutyzm, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

montagnardzi (z fr.: górale) a. Góra (fr. La Montagne ) – pot. francuskie określenie jakobinów, najbardziej radykalnej grupy politycznej okresu rewolucji, pochodzące stąd, że na sali obrad Zgromadzenia Narodowego zajmowali górne ławki. [przypis edytorski]

jezuicki – właściwy jezuitom, taki jak u nich; jezuici : męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją; jezuitom przypisywano zakłamanie, przewrotność i bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

pantalony (z fr., daw.) – dziś: spodnie. [przypis edytorski]

flamandzka twarz – okrągła, pełna twarz, jaką często przedstawiali malarze flamandzcy. [przypis edytorski]

Sancho Pansa – postać z Don Kichota Cervantesa, otyły, prostoduszny i przyziemny giermek głównego bohatera. [przypis edytorski]

od sta (daw.) – od stu (sta: daw. D. słowa „sto”, odmienianego jak rzeczownik); dziś: procent. [przypis edytorski]

merostwo – we Francji: siedziba mera, odpowiednika wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]

dandys – mężczyzna przesadnie zwracający uwagę na strój i formy towarzyskie. [przypis edytorski]

frymarczyć (daw.) – kupczyć, handlować. [przypis edytorski]

prestidigitator – sztukmistrz, iluzjonista. [przypis edytorski]

miast (daw.) – zamiast. [przypis edytorski]

Mercier, Louis Sébastien (1740–1814) – francuski pisarz i dramaturg epoki oświecenia; autor m.in. reporterskiego zbioru obserwacji obyczajowych i kulturalnych pt. Obraz Paryża ( Le Tableau de Paris , 1781–1788). [przypis edytorski]