Гавриил Троепольский - Белы Бім Чорнае вуха

Рэўнасць пракралася ў сабачую душу, калі можна так сказаць, вось што здарылася таго дня. Толькі дома адносіны быццам наладзіліся. Але дзень у Біма выйшаў няўдалы: была дзічына — не стралялі, пабег сам па птушку — пакаралі, ды яшчэ і кветка тая. Не, усё ж і ў сабакі бывае сабачае жыццё, бо жыве ён загіпнатызаваны трыма словамі-«кітамі»: «Нельга», «Назад», «Добра».

Толькі не ведалі яны — ні Бім, ні Іван Іванавіч, — што некалі гэты дзень, калі б яны ўспомнілі яго, здаўся б ім вялікім шчасцем.

У стомленым ад зімовага палону лесе, калі яшчэ не распусціліся пупышкі, але ўжо прачнуліся, калі горкія пні зімовае высечкі яшчэ не пусцілі пасынкаў, але заплакалі ўжо, калі мёртвы шэры ліст ляжыць навокал пластом, калі голае галлё яшчэ не шуміць, а толькі ціхенька кранаецца адно аднаго, неспадзявана адчуецца пралескавы пах! Ледзь-ледзь улоўны, але гэта пах жыцця, якое ачнулася, і таму ён чулліва-радасны, хоць амаль і нячутны. Гляджу навокал — аказалася, яна побач. Стаіць на зямлі кветка, малюсенькая кропелька блакітнага неба, такая простая і шчырая вястуння радасці і шчасця, каму яно суджана і наканавана. Але для кожнага — і шчаслівага, і няшчаснага — зараз яна жыццёвая прыгажосць.

Вось так і сярод нас, чалавекаў: ёсць людзі сціплыя, з чыстым сэрцам, «непрыкметныя» і «маленькія», але з вялікай душою. Яны ж і ўпрыгожваюць жыццё, нясуць у сабе ўсё лепшае, што толькі мае чалавецтва, — дабрату, прастату, даверлівасць. Так і пралеска здаецца кропелькаю неба на зямлі…

А праз некалькі дзён (учора) мы былі з Бімам на тым самым месцы. Неба пакрапіла лес ужо тысячамі блакітных кропелек. Шукаю, вызіраю: дзе ж яна, тая самая першая, самая смелая? Здаецца, вось яна. Яна ці не? Не ведаю. Іх так многа, што тае ўжо не заўважыць, не адшукаць: згубілася між астатніх, зраўнялася з імі. А яна ж такая маленькая, але геройская, такая ціхая, але настырная, што пачынае здавацца, быццам гэта яе спалохаліся апошнія замаразкі, здаліся, вывесілі перад досвіткам белы сцяг апошняе шэрані на ўзлеску. Ідзе жыццё.

…А Біму нічога гэтага не зразумець. Нават пакрыўдзіўся першы раз, прыраўнаваў. Дарэчы, як было ўжо і многа кветак, ён і тады не зважаў на іх. Калі пачаў настаўляць яго, паводзіў сябе не вельмі: пакрыўдзіўся без стрэльбы. З ім мы на розным узроўні развіцця, але вельмі і вельмі блізкія. Прырода стварае па ўстойліваму закону: неабходнасці аднаго другому, пачынаючы ад самых прымітыўных і канчаючы самым высокаразвітым жыццём, усюды гэты закон… Хіба мог бы я перажыць такую жудасную адзіноту, каб не было Біма?

…Як яна была патрэбна мне! Яна таксама любіла пралескі. Мінулае, нібыта сон…

А ці не сон і цяперашняе? Ці не сон гэта, учарашні лес з блакітам на зямлі? Што ж: блакітныя сны — незямное гаючае лякарства, хоць і часовае. Вядома, часовае. Бо каб нават і пісьменнікі прапаведавалі толькі блакітныя сны, забываючы пра шэры колер, то чалавецтва перастала б клапаціцца пра будучыню, прыняло б цяперашняе за вечнае і ў будучым. Асуджанасць у часе і складаецца з таго, што цяперашняе павінна стаць толькі мінулым. Няма ў чалавека ўлады, каб загадаць: «Спыніся, сонца!» Час несупынны, нястрыманы і няўмольны. Усё — гэта час і рух. А той, хто шукае толькі вечна нязменнага блакітнага спакою, той ужо — мінулае, ці гэта малады і клапатлівы пра сябе ці састарэлы — гады не маюць значэння. Блакітнае мае свой голас, яно гучыць, як супакоенасць, забыццё, але толькі на часіну, каб толькі адпачыць; такія хвіліны нельга марнаваць.

Каб быў я пісьменнік, то я абавязкова сказаў бы так:

«О неспакойны Чалавек! За тое, што думаеш, пакутуеш дзеля будучыні, слава табе! Калі захочацца табе даць адпачынак душы, ідзі напрадвесні ў лес да пралесак, і ты ўбачыш цудоўны сон-яву. Ідзі хутчэй: праз некалькі дзён пралесак можа і не стаць, а ты не зможаш запомніць чароўнага відовішча, падараванага прыродаю. Ідзі, адпачні. Пралескі — на шчасце, гавораць людзі».

…А Бім храпе. І сніць: перабірае нагамі — бяжыць спрасонку. Яму пралескі як пятая нага: што блакітнае, тое бачыцца яму шэрым (такі ўжо бясколерны ў сабакі зрок). Прырода стварыла быццам ачарніцеля рэчаіснасці. Паспрабуй угавары яго, мілага сябра, каб ён паглядзеў вачыма чалавека. Хоць голаў яму адкруці, а будзе бачыць ён па-свойму. Зусім самастойны сабака.

Мінула лета, вясёлае Біму, радаснае, поўнае сяброўства з Іванам Іванавічам. Выхады на лугі і балоты (без стрэльбы), сонечныя дні, купанне, ціхія вечары на беразе рэчкі — што яшчэ патрэбна кожнаму сабаку? Нічога не трэба — гэта вядома.