Гавриил Троепольский - Белы Бім Чорнае вуха

Во, гэта слова Бім ведаў! Ён падскочыў і ўсё-такі лізнуў свайго гаспадара ў падбародак.

— На паляванне заўтра, на паляванне, Бім!

Куды там! Бім закруціўся, як юла, ловячы свой хвост, віскнуў, потым сеў і ўпіўся вачыма ў твар Івана Іванавіча, уздрыгваючы ачосамі пярэдніх лап. Гэта чаруючае слова «паляванне» вядома Біму як сігнал на шчасце.

Але гаспадар загадаў:

— А пакуль што спаць. — Выключыў святло і лёг.

Да канца ночы Бім пралежаў ля ложка сябра. Які там сон! Ён і сам, Іван Іванавіч, то драмаў, то прачынаўся ў чаканні світання.

Раніцаю яны разам склалі рукзак, выцерлі ад масла ствалы стрэльбы, крыху пад'елі (на паляванне ісці нельга наеўшыся), праверылі патранташ, перакладваючы набоі з гнязда ў гняздо. Работы было многа на гэты кароткі час збораў: гаспадар на кухню — Бім на кухню, гаспадар у кладоўку — Бім туды, гаспадар вымае кансерву з рукзака (нядобра легла) — Бім бярэ яе і пхае назад, гаспадар правярае патроны — Бім сочыць (каб не памыліўся); і ў футарал ад стрэльбы трэба не раз тыцнуцца носам (ці тут?); а тут якраз свярбіць за вухам ад хвалявання — толькі і ведай, што падымай лапу і чухай, прападзі яно пропадам, калі без таго клопату — не прадыхнуць.

Ну, сабраліся. Бім быў у захапленні. Як жа! На гаспадару паляўнічая куртка, закінута за плечы паляўнічая сумка, знята стрэльба.

— На паляванне, Бім! На паляванне, — паўтарыў ён.

«На паляванне, на паляванне!» — гаварылі Бімавы вочы ад захаплення. Ён нават павіскваў, перапоўнены ўдзячнасцю і любоўю да свайго адзінага на свеце сябра.

У гэты момант і ўвайшоў чалавек. Бім ведаў яго — сустракаў на дварэ, — але лічыў нецікавым, які не заслугоўвае асаблівае ўвагі. Каратканогі, тоўсты, шыракаплечы, шыракатвары, ён сказаў чуць скрыпучым баском:

— Значыцца, прывітанне! — І сеў на крэсла, выціраючы твар хусцінкаю. — Та-ак… На паляванне, значыцца?

— На паляванне, — незадаволена буркнуў Іван Іванавіч, — на слонак. Ды вы заходзьце — будзеце госцем.

— Вось та-ак… на паляванне… Давядзецца адкласці, значыцца.

Бім перавёў позірк з гаспадара на госця, здзіўлена і ўважліва. Іван Іванавіч сказаў амаль сярдзіта:

— Я не разумею. Растлумачце.

І тут Бім, наш ласкавы Бім, спачатку чуць загырчаў і неспадзеўкі гаўкнуў. Зроду такога не здаралася, каб дома — і на госця. Госць не спалохаўся, яму, здавалася, было ўсё роўна.

— На месца! — гэтак жа сярдзіта загадаў Іван Іванавіч.

Бім пакарыўся: лёг на ляжак, паклаўшы галаву на лапы, і глядзеў на госця.

— Бач ты! Слухае, значыцца. Та-ак… Значыцца, ён і на жыхароў у пад'ездзе брэша, напрыклад, як на лісу?

— Ніколі. Ніколі і ні на кога. Гэта першы раз. Слова гонару! — хваляваўся Іван Іванавіч і сердаваў: — Дарэчы, да лісіц ён нічога не мае.

— Та-ак, — зноў завёў госць. — Давайце па парадку.

Іван Іванавіч скінуў куртку і сумку.

— Я слухаю вас.

— У вас, значыцца, сабака, — пачаў госць. — А ў мяне, — ён выняў з кішэні паперку, — скарга на яго. — І падаў гаспадару.

Іван Іванавіч чытаў і хваляваўся. Бім прыкмеціў гэта, самохаць сышоў са свайго месца і сеў ля ног сябра, быццам баронячы яго, але на госця больш не глядзеў, хоць і быў напагатове.

— Глупства ўсё, — сказаў Іван Іванавіч спакайней. — Глупства. Бім — ласкавы сабака, нікога не кусаў і не ўкусіць, нікога не пакрыўдзіць. Сабака інтэлігентны.

— Хэ-хэ-хэ! — пакалыхаў жыватом госць. І недарэчна чыхнуў. — О-о, скаціна! — бяскрыўдна сказаў ён да Біма.

Бім яшчэ больш адвярнуўся ўбок, але зразумеў, што гавораць пра яго. І ўздыхнуў.

— Як гэта вы разбіраеце скаргі? — спытаў Іван Іванавіч ужо спакойна, усмешліва. — На каго скарга, таму даяце яе чытаць. Я і так паверыў бы вам, каб пераказалі.

Бім заўважыў у вачах у госця смяшынку. А той прама сказаў:

— Перш-наперш, так і патрабуецца. Па-другое, скарга не на вас, а на сабаку. А сабаку мы чытаць не дадзім… — І засмяяўся.

Гаспадар таксама слаба ўсміхнуўся. Бім нават і не падумаў: ведаў, што гаворка пра яго, а што да чаго, не мог уцяміць — вельмі ж незразумелы госць. Той тыцнуў пальцам на Біма і сказаў:

— Сабаку звальняць трэба. — І махнуў рукою да дзвярэй.

Бім зразумеў, што патрэбна ад яго: пайсці. Але ад гаспадара не адступіў і на сантыметр.

— А вы паклічце тую, што скардзіцца, — пагаворым, уладзім усё, магчыма, — папрасіў Іван Іванавіч.

Госць, зусім нечакана, пайшоў і скора вярнуўся з жанчынаю:

— Вось прывёў да цябе цётку, значыцца.

Бім яе таксама ведаў: невялічкая, крыклівенькая і тлустая, яна, аднак, цэлыя дні сядзела на лаўцы на двары з іншымі вольнымі жанчынамі. Аднойчы Бім нават лізнуў яе ў руку (не ад залішняе павагі да яе, а да чалавецтва наогул), ад чаго яна завішчала і пачала крычаць нешта на ўвесь двор, да адчыненых акон. Што яна там крычала, Бім не зразумеў, але напалохаўся, даў дзёру і задрапаў дома ў дзверы. Больш ён ні ў чым віны перад цёткаю не меў. І вось яна ўвайшла. Што з ім зрабілася! Ён пачаў туліцца да ног гаспадара, а калі той пагладзіў яго, то падціснуў хвост, пайшоў на ляжак і спадылба глядзеў на яе. Ён нічога не разумеў, што гаварыла цётка, а яна трашчала як сарока і ўсё паказвала на сваю руку. Але па яе рухах, па сярдзітых позірках, Бім зразумеў: гэта за тое, што лізнуў не таму, каму трэба. Малады-малады быў Бім, таму і не ўсё мог дакумекаць. Магчыма, ён думаў і так: «Вінаваты, вядома, але што цяпер зробіш». Ва ўсякім выпадку нешта накшталт гэтага было ў яго вачах.