Мопассан Де - Тамтэй (на белорусском языке)

Аднак часам звер паўстае i забiвае свайго ўтаймавальнiка... я таксама хачу... я здолею... Але трэба яго зведаць, убачыць, дакрануцца да яго! Вучоныя кажуць, што вочы жывёл, рознячыся ад нашых сваёй будовай, бачаць усё iнакш... А мае вочы не могуць убачыць гэтага новага прыхадня, што мяне прыгнятае...

Чаму? О, цяпер мне згадваюцца словы манаха з гары Сэн-Мiшэль: Цi ж бачым мы хоць бы стотысячную частку таго, што iснуе вакол нас? Вось, прыкладам, вецер, наймагутнейшая сiла ў прыродзе, што збiвае з ног людзей, бурыць дамы, вырывае з коранем дрэвы, узнiмае ў моры вадзяныя слупы, валiць скалы i разбiвае ўшчэнт вялiкiя караблi. Вецер забiвае, свiшча, стогне, раве, але цi бачылi вы яго, цi можаце вы яго ўбачыць? I аднак ён iснуе!

Я яшчэ думаў: мой зрок такi слабы, такi недасканалы, што зусiм не ўспрымае цвёрдых рэчываў, калi яны празрыстыя, як шкло!.. Калi на маiм шляху будзе стаяць вялiкая шыбiна, я дамся аб яе, як птушка, што заляцела ў пакой i б'ецца галавой у шыбы. Дый колькi яшчэ ўсяго, што падманвае наш зрок, збiвае з тропу. Цi ж дзiва, што я не магу заўважыць нейкае новае цела, праз якое свабодна праходзiць святло.

Новая iстота! А чаму не? Яна абавязкова павiнна была прыйсцi! Не мы ж апошнiя на Зямлi! Мы не заўважаем гэтай iстоты, як не заўважалi яе i тыя, хто жыў да нас. Справа ў тым, што яе прырода больш дасканалая, яе цела больш складанае i далiкатнае, чым нашае, такое слабое, так нязграбна створанае, абцяжаранае органамi, якiя заўсёды стамляюцца, заўсёды хiбяць, заўсёды псуюцца, як старыя рысоры. Наша цела жыве, як раслiна, як жывёла, яно з цяжкасцю жывiцца паветрам, травой, мясам, яно - жывы механiзм, падуладны хваробам, нявечанням, гнiенню, дрэнна адладжаны, наiўны i дзiўны, ненатуральна няўдалы. Наш арганiзм - нязграбнае вытанчанае стварэнне, чарнавы эскiз нейкай разумнейшай i дасканалай iстоты.

Нас так мала на гэтым свеце, пачынаючы ад вустрыцы i канчаючы чалавекам. Дык чаму не можа з'явiцца яшчэ адна iстота, калi прайшоў час, дастатковы для з'яўлення новага вiду?

Чаму ж не можа з'явiцца яшчэ адна iстота? Чаму ж не могуць з'явiцца новыя, зусiм iншыя дрэвы з вялiзнымi кветкамi, якiя б ззялi i поўнiлi пахам цэлыя краiны? Чаму б не з'явiцца новым рэчывам апроч агню, паветра, зямлi i вады? Iх чатыры, усяго толькi чатыры, гэтых жыццядайных пачаткаў усяго iснага! Як шкада, што iх не сорак, не чатырыста, не чатыры тысячы! Якое ўсё навокал беднае, нiкчэмнае, убогае, скупа дадзенае, абыякава прыдуманае, з цяжкасцю зробленае! Во - слон, гiпапатам - якая грацыя! Вярблюд - якая элегантнасць!

Вы спытаецеся: а матылёк? Жывая кветка, якая лётае. Але я ўяўляю матылька велiчынёй з сотню сусветаў, з крыламi, што я не магу нават выказаць iх формы, прыгажосцi, колеру, руху. Але я яго бачу... ён лётае мiж зорак, агортваючы iх свежасцю i духмянасцю. А людзi там, угары, глядзяць на яго з замiлаваннем i захапленнем!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Што са мною робiцца? Гэта ён, ён, Тамтэй, ён гняце мяне, ён падказвае мне гэтыя вар'яцкiя думкi! Ён ува мне, ён робiцца маёй душой. Я заб'ю яго!

19 жнiўня. - Я заб'ю яго! Я яго бачыў! Учора я сеў за стол i прыкiнуўся, што нешта вельмi ўважлiва пiшу. Я ведаў, што ён будзе хадзiць вакол мяне, зусiм побач, так блiзка, што можна будзе памацаць, схапiць яго. I тады... тады ў безнадзейнай роспачы я збяру ўсю сваю моц i рукамi, каленямi, грудзямi, iлбом, зубамi я задушу яго, расцiсну, увап'юся ў яго, раздзяру на шматкi.

Я пiльнаваў яго, напружыўшы да немагчымага ўсе пачуццi.

Я запалiў быў дзве лямпы i восем свечак, быццам спадзеючыся хутчэй яго заўважыць у гэткай светласцi.

Проста перада мной стаiць мой стары дубовы ложак, справа - камiн, злева дзверы, якiя я шчыльна замкнуў, патрымаўшы доўгi час адчыненыя, каб завабiць яго. Ззаду - высачэзная шафа з люстрам, перад якiм я кожнага дня галюся, адзяюся i ў якiм я разглядваю сябе з галавы да ног кожнага разу, калi я яго мiнаю.

Так я i сядзеў, прыкiдваючыся, што пiшу, каб увесцi яго ў зман, бо ён таксама сачыў за мною. I раптам я адчуў, я быў упэўнены, што ён чытае з-за майго пляча, што ён там, побач з маiм вухам.

Я ўскочыў, выставiўшы рукi, i павярнуўся так хутка, што ледзь не ўпаў. I што? Было светла, як удзень, але я не ўбачыў сябе ў люстры! Яно было пустое, яснае, глыбокае, поўнае святла! Мяне там не было, хоць я стаяў насупраць! Я глядзеў, вытрашчыўшы вочы, на чыстае шкло i баяўся падысцi блiжэй. Я баяўся паварушыцца, хоць i адчуваў, што ён недзе тут, што ён зноў уцячэ, той, чыё нябачнае цела паглынула маё адлюстраванне.

Я так напалохаўся! Пасля раптам я ўбачыў сябе ў глыбiнi люстра, але няясна, нiбы ў тумане, нiбы праз слой вады, i мне здавалася, што гэтая вада павольна цячэ злева направа - з кожнай секундай адлюстраванне рабiлася выразнейшае. Зацьменне канчалася. Тое, што мяне засланяла, здаецца, не мела выразных контураў, гэта была нейкая празрыстая непразрыстасць, якая паволi прасвятлялася.