Мопассан Де - Жабрак (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Жабрак

Пераклад: Нiна Мацяш

Ён ведаў i лепшыя днi, хоць быў жабраком i калекам.

Яму было пятнаццаць гадоў, калi на гасцiнцы ў Варвiлi яму раструшчыла ногi брычка. З таго часу ён i пайшоў у старцы, бадзяўся па дарогах i сядзiбах фермераў, чыкiльгаючы на мылiцах, ад якiх плечы ў яго ўзнiмалiся ажно да вушэй. Галава яго здавалася ўтуленай памiж iмi, як памiж дзвюма гарамi.

Падкiдыш, - кюрэ з Бiет знайшоў яго ў рове напярэдаднi Дня ўсiх святых i ахрысцiў таму Нiкаля Тусэнам, - сiрата, якому з жалю давалi есцi, але анiчому не вучылi, потым калека - ён трапiў брычцы пад колы, выпiўшы некалькi чарак гарэлкi, якою дзеля смеху пачаставаў яго вясковы пекар, i з той пары бяздомны бадзяга, ён нiчога не ўмеў рабiць, адно выцягваў руку, каб узяць мiласцiну.

Некалi баранеса д'Авары дазволiла яму начаваць у будцы, поўнай саломы, каля птушнiка на ферме, якая стаяла пры замку; i ён ведаў, што ў тыя днi, калi ўжо надта пачне даймаць голад, яму заўсёды знойдзецца на кухнi кавалак хлеба i шклянка сiдру. Нярэдка яму перападала i некалькi медзякоў, якiя старая панi кiдала яму з высокага ганка цi праз акно з свае спальнi. Але яна даўно памерла.

Цяпер у вёсках яму нiчога не давалi: усе занадта прывыклi да яго; ён усiм ужо абрыд за тыя сорак гадоў, што сноўдаўся ад халупы да халупы, цягаючы на дзвюх дзеравячынах сваё знявечанае, акрытае лахманамi цела. Але сысцi прэч з гэтых мясцiн ён не хацеў, - ён нiчога не ведаў на зямлi, апрача гэтага куточка, гэтых трох-чатырох вёсачак, дзе прайшло ўсё яго няшчаснае жыццё. Ён нiбы абвёў мяжою тэрыторыю свайго папрашайнiцтва, i яму i ў галаву не прыходзiла, што гэтую мяжу можна пераступiць.

Ён не ведаў, цi iснуе што-небудзь яшчэ i па-за дрэвамi, якiя заўсёды былi ў яго перад вачыма. Ён не ставiў сабе такога пытання. I калi сяляне зноў i зноў спатыкалi яго каля сваiх палеткаў цi равоў, яны раздражнёна крычалi:

- I чаго ты вечна сноўдаешся тут, чаму не iдзеш у iншыя вёскi?

Ён прамоўчваў i iшоў прэч, апанаваны раптоўным страхам перад невядомым, страхам галяка, якi змушае яго падсвядома баяцца ўсяго ўсялякага: новых твараў, лаянкi, падазроных позiркаў людзей, якiм ён чужы, а найболей жандараў, што па двое пахаджаюць па дарогах; угледзеўшы iх, ён умомант зашываўся ў кустоўе цi хаваўся за кучу камення.

Варта было iм з'явiцца ўдалечынi, паблiскваючы галунамi на сонцы, як ён умiг набываў незвычайную жвавасць - жвавасць звера, якога цкуюць. Ён iмгненна саслiзгваў са сваiх мылiц, падаў, як мяшок, долу, скурчваўся, рабiўся зусiм маленечкi, непрыкметны, нiбы затоены заяц, i бурыя лахманы яго злiвалiся з зямлёю.

А мiж тым ён нiколi не меў нiякiх сутычак з палiцыяй. Але гэты страх i гэтая хiтрасць сядзелi ў яго ў крывi, быццам ён атрымаў iх у спадчыну ад сваiх бацькоў, якiх нiколi не бачыў.

У яго не было прытулку, не было даху над галавой - нават будана цi якой-небудзь нары. Летам ён спаў абы-дзе, а зiмой з выключным спрытам залазiў у якую-небудзь пуню цi ў стайню. Ён заўжды пакiдаў сваю сховань раней, чым яго заўважалi. Ён ведаў усе шчылiнкi, праз якiя можна было пратачыцца ў любы хлеў; заўсёднае карыстанне мылiцамi надало яго рукам незвычайную моц, i ён мог, падцягваючыся, ускараскацца на самыя вышкi ў адрыне, адкуль ён, здаралася, не вытыкаўся па чатыры-пяць дзён, калi яму перад гэтым шэнцiла назбiраць дастаткова харчу.

Ён жыў сярод людзей, як звер у лесе, - нiкога не ведаў, нiкога не любiў, а ў сялян выклiкаў адно абыякавую пагарду i заўсёдную варожасць. Яго празвалi "Звонам", таму што пры хадзьбе ён пагойдваўся памiж сваiмi драўлянымi апiрышчамi, як звон памiж двума слупамi.

Вось ужо двое сутак, як ён нiчога не еў. Яму зусiм перасталi даваць. Годзе, колькi ўжо можна, папраўдзе! Вясковыя кабеты яшчэ здаля крычалi яму з парога:

- Валяй, валяй адсюль, палена! Тры днi прайшло, як я дала табе кавалак хлеба!

Ён паварочваўся на сваiх падпорках i цялёпкаўся да суседняга падвор'я, дзе яго чакала такая самая сустрэча.

Кабеты, стоячы ў дзвярах у сваiх хатах, перагаворвалiся памiж сабою:

- Ды круглы год, цi што, кармiць нам гультая гэтага?!

Аднак гэтаму гультаю кожны дзень трэба было есцi. Ён абышоў Сэнт-Iлэр, Варвiль i Бiет, але не выпрасiў нi капейкi, нават чэрствай скарыначкi. Заставалася адна надзея на Турноль, але туды было дзве мiлi па гасцiнцы, а ён ужо так нацягаўся, што ледзьве не падаў, i ў жываце ў яго было гэтак пуста, як i ў кiшэнi. I ўсё ж ён рушыў у дарогу.

Быў месяц снежань, халодны вецер насiўся ў полi, свiстаў у голым голлi дрэў; па нiзкiм панурым небе iмклiва плылi хмары, спяшаючыся немаведама куды. Калека паволi, з высiлкам перастаўляў мылiцы пры апоры на адзiную сваю знявечаную нагу з крывой ступнёю, абматаную рыззём.