Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Я хвiлiнку паслухаў, падаў некалькi нязначных рэплiк i падаўся да Эрны Бёнiг, каб узяць грамафон.

Фраў Хасэ пра Эрну гаварыла толькi як пра жанчыну, "што жыве па суседстве". Яна пагарджала ёй, бо зайздросцiла. А мне яна падабалася. Яна цвяроза ставiлася да жыцця i ведала, што трэба ўстойлiва стаяць на нагах, каб урваць кавалачак таго, што называецца шчасцем. Яна ведала таксама, што за яго трэба плацiць падвойную i патройную цану. Шчасце - самая ненадзейная i самая дарагая па цане рэч у свеце.

Эрна ўкленчыла каля сваёй валiзкi, выбiраючы мне пласцiнкi.

- Хочаце факстроты? - спытала яна.

- Не, - адказаў я. - Я не ўмею танцаваць.

Яна здзiўлена зiрнула на мяне.

- Не ўмееце танцаваць? Дык а што вы робiце ў вольны час?

- Я танцую глоткай. Нядрэнна атрымлiваецца.

Яна пахiтала галавой.

- З мужчынам, якi не ўмее танцаваць, у мяне не было б нiякiх варункаў.

- У вас строгiя прынцыпы, - адказаў я. - Але ж ёсць i iншыя пласцiнкi. Нядаўна вы iгралi вельмi прывабную... гэта быў жаночы голас пад гавайскую музыку цi нешта такое...

- Ах, тая пласцiнка - чароўная. "Як бы я жыла без цябе..." - гэтая?

- Правiльна! Чаго толькi не прыйдзе ў галаву паэтам-песеннiкам. Мне здаецца, што толькi яны рамантыкi, якiя засталiся.

Яна засмяялася.

- А чаму i не? Вось такi грамафон - таксама свайго роду кнiга для запiсаў. Даўней вершы запiсвалi ў альбом, сёння дораць грамафонныя пласцiнкi. Калi мне хочацца пра нешта ўспомнiць, мне варта толькi зайграць пласцiнку таго часу, i зноў усё ажывае.

Я паглядзеў на стосы пласцiнак, што ляжалi на падлозе.

- Калi судзiць па пласцiнках, Эрна, то ў вас процьма ўспамiнаў.

Яна ўстала i адкiнула рыжаватыя валасы.

- Так, - сказала яна, адсунуўшы пласцiнкi нагой, - але мне хацелася б нечага сапраўднага...

Я распакаваў усё, што купiў на вячэру, i расставiў на стале як змог. З кухнi дапамогi чакаць не выпадала - занадта дрэнныя адносiны былi ў нас з Фрыдай. Яна магла б толькi нашкодзiць мне. Але добра было i так, i неўзабаве мая старая каморка заблiшчала да непазнавальнасцi. Крэслы, лямпа, накрыты стол... я адчуваў, як ува мне расце трывожнае чаканне. Я адправiўся на сустрэчу, хоць у мяне было яшчэ больш за гадзiну часу. На дварэ дзьмуў вецер, моцнымi парывамi вылятаючы з-за вуглоў дамоў. Лiхары ўжо свяцiлi. Змярканне памiж дамамi сiнела, як мора. "Iнтэрнацыяналь" плыў у iм, як ваенны карабель з прыбранымi ветразямi.

Я заскочыў у яго.

- Гоп-ля, Роберт, - сказала Роза.

- Што ты тут робiш? - сказаў я. - Чаму не выходзiш?

- Яшчэ ранавата.

Бясшумна падышоў Алоiс.

- Аднапавярховы? - спытаў ён.

- Трохпавярховы, - адказаў я.

- Пачынаеш магутна, - выказала думку Роза.

- Для смеласцi, - сказаў я i выпiў ром.

- Можа, сыграеш? - спытала Роза.

Я пахiтаў галавой.

- Няма ахвоты сёння. Занадта ветрана сёння, Роза. Як пажывае малая?

Яна заўсмiхалася на ўсе свае залатыя зубы.

- Каб не сурочыць, добра. Заўтра зноў паеду да яе. На гэтым тыднi добра зарабiла. Старыя казлы адчулi ўжо вясну. Завязу ёй новае палiто. Шарсцяное, чырвонага колеру.

- Апошнi крык моды, - сказаў я.

Роза заззяла.

- Ты - джэнтльмен, Робi.

- Каб ты толькi не памылiлася, - сказаў я. - Давай вып'ем разам. Анiсаўкi, цi што?

Яна згодна кiўнула. Мы чокнулiся.

- Скажы, Роза, як ты адносiшся да кахання? - спытаў я. - Ты ж разбiраешся ў гэтай справе.

Яна гучна зарагатала.

- Кiнь ты, - сказала яна. - Каханне! Ах, мой Артур... калi я думаю пра нягоднiка, я i цяпер адчуваю слабасць у каленках. Я табе скажу, Робi, сур'ёзна: жыццё чалавека занадта доўгае для кахання. Проста занадта доўгае. Гэта мне даказаў мой Артур, калi змыўся. I гэта так. Каханне - гэта цудоўна. Але бывае, аднаму здаецца, што яно зацягнулася. А другi сядзiць i ўпарта чакае. Чакае, як вар'ят.

- Зразумела, - сказаў я. - Але ж i без кахання ты як нябожчык на адпачынку.

- Бяры прыклад з мяне, - адказала Роза. - Нажывi дзiця. У цябе будзе каго любiць, i ты супакоiшся.

- Разумна, - сказаў я. - Толькi гэтага мне i не хапала.

Роза задумлiва захiтала галавой.

- Якой лупцоўкi я паспытала ад свайго Артура... i ўсё роўна, калi б ён зараз увайшоў... капялюш на патылiцы... Дарагi мой! Толькi ад думкi пра яго я дрыжу ўся.

- Вып'ем за здароўе Артура! - сказаў я.

Роза засмяялася.

- Няхай жыве блядун! Будзь здароў!

Мы выпiлi.

- Да пабачэння, Роза. Жадаю поспеху ўвечары.

- Дзякуй! Да пабачэння, Робi!

Стукнулi дзверы ў калiдоры.

- Прывiтанне, - сказала Патрыцыя Хольман. - Так глыбока задумаўся?

- Ды не. Але... як пажываеце? Паправiлiся? А што балела?

- А-а, нiчога асаблiвага. Прастудзiлася, паднялася тэмпература.