Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

Сэйры зазiрнула ў палатку:

- Можа, чым дапамагчы?

Мацi паволi падняла галаву.

- Зайдзiце, - сказала яна. - Хацела б з вамi пагаварыць.

- Старэйшая дачка ў вас упраўная, - сказала Сэйры. - Колькi ўжо бульбы абабрала! Дык кажыце, што трэба рабiць?

- Я хацела абмыць яго, ды вось няма ў што пераапрануць. А коўдра ваша цяпер сапсаваная. Мёртвы дух нiчым з яе не вытравiш. Памятаю, у нас сабака панюхаў матрац, на якiм памерла мая мацi, i аж затросся i пачаў гыркаць, хоць два гады прайшло пасля яе смерцi. Мы загорнем яго ў вашу коўдру, а вам аддадзiм другую, у нас ёсць.

Сэйры сказала:

- Навошта вы так гаворыце. Мы памагаем вам ад шчырага сэрца. У мяне ўжо даўно не было... так спакойна на душы. У людзей ёсць такая патрэба - памагаць адзiн аднаму.

Мацi кiўнула галавой.

- Ёсць, - адказала яна i доўга глядзела на зарослы шчэццю стары твар з падвязанай скiвiцай i сярэбранымi вачнiцамi, якiя паблiсквалi пры святле свечкi. - Так ён сам на сябе не падобны, - сказала яна. - Трэба закруцiць яго з галавой.

- Ваша старая добра трымалася.

- Яна зусiм старэнькая. Магчыма, i не разумее толкам, што здарылася. I, можа, не хутка зразумее. Акрамя таго, гонар нам не дазваляе адчайвацца. Бывала, мой бацька казаў: "Зламацца кожны можа. А каб саўладаць з сабой, трэба быць чалавекам". У любых выпадках мы не паддаёмся адчаю. - Мацi акуратна захутала ногi i плечы нябожчыка, закiнула адзiн ражок коўдры яму на галаву, як капюшон, i насунула на твар. Сэйры падала ёй некалькi вялiкiх ангельскiх шпiлек, i яна старанна i акуратна зашпiлiла з усiх бакоў гэты доўгi пакунак. Нарэшце паднялася з кален. - Пахаванне будзе прыстойнае, - сказала яна. - З намi едзе прапаведнiк, ён адпяе яго, i сям'я ўся ў зборы. - Яна пахiснулася. Сэйры падскочыла да яе, не дала ёй упасцi. - На хаду засынаю... - сумелася мацi. - Не, нiчога, пройдзе. Перад ад'ездам нам шмат давялося пакруцiцца.

- Выйдзем на паветра, - сказала Сэйры.

- Ага, я ўсё, што трэба, зрабiла.

Сэйры задзьмула свечку, i жанчыны выйшлi з палаткi.

На дне неглыбокага яра ярка гарэла вогнiшча. Том убiў у зямлю калкi, падвесiў на дроце два кацялкi, i вада цяпер у iх бурна кiпела, з-пад накрывак выбiвалася пара. Ружа Сарона стаяла на каленях крыху ўбаку ад гарачага полымя з доўгай лыжкай у руцэ. Убачыўшы, што мацi выйшла з палаткi, яна паднялася i падышла да яе.

- Ма, - сказала яна, - хачу ў цябе пра нешта спытацца.

- Зноў спалохалася? - запыталася мацi. - Дзевяць месяцаў без гора не пражывеш, даражэнькая.

- А дзiцяцi не пашкодзiць?

Мацi адказала:

- Ёсць такая прымаўка: "Дзiця, што ў смутку родзiцца, у жыццi са шчасцем водзiцца". Здаецца, так, мiсiс Уiлсан?

- Чула такую, - адказала Сэйры. - А яшчэ я ведаю i другую: "У залiшняй радасцi радзiцца, увесь свой век смуцiцца".

- У мяне ўсё ўсярэдзiне падскочыла ад страху, - сказала Ружа Сарона.

- Ад весялосцi ў нас нiчога не скача, - прамовiла мацi. - Ты лепш глядзi кацялкi.

Мужчыны сабралiся на краi светлага круга ад вогнiшча. З прылад у iх была рыдлёўка i матыка. Бацька адмераў месца для магiлы - восем футаў у даўжыню i тры футы ў шырыню. Працавалi па чарзе. Бацька ўскопваў зямлю матыкай, а дзядзька Джон адкiдаў яе ўбок рыдлёўкай. Потым крышыў зямлю Эл, а выграбаў Том. Тады крышыў Ной, выграбаў Конi. Работа iшла без перапынку, i магiла рабiлася ўсё глыбейшай. Рыдлёўка за рыдлёўкай вылятала адтуль зямля. Стоячы па плечы ў прамавугольнай яме, Том запытаўся:

- На якую глыбiню капаць, та?

- Глыбей. Яшчэ футы на два. Ты вылазь, Том, пайдзi напiшы тую запiску.

Том вылез, i яго месца заняў Ной. Том падышоў да мацi, якая падтрымлiвала агонь.

- У нас, ма, ёсць папера i пяро?

Мацi пакруцiла галавой:

- Н-не. Што iншае, а гэтага з сабой не ўзялi. - Яна глянула на Сэйры, i маленькая жанчына паспешлiва пайшла ў палатку. Вярнулася яна з Бiблiяй у руках i напалову спiсаным алоўкам.

- Вось, - сказала яна. - Тут, у пачатку, ёсць чыстая старонка. Напiшы на ёй i вырвi. - Сэйры падала Бiблiю i аловак Тому.

Том сеў каля вогнiшча. Ён засяроджана прыплюшчыў вочы i нарэшце няспешна вывеў буйнымi выразнымi лiтарамi на чыстай частцы старонкi: "Тут спачывае Ўiльям Джэймс Джоўд, памёр ад удару зусiм старым. Радня закапала яго тут, бо не было грошай на пахаванне. Яго нiхто не забiваў. З iм здарыўся ўдар, i ён памёр". - Том адняў аловак ад паперы. - Паслухай, ма, - сказаў Том i паволi прачытаў услых напiсанае.

- Што ж, гучыць нядрэнна, - ухвалiла мацi. - А ты яшчэ што-небудзь i набожнае падабраў бы з Пiсання. Пагартай Бiблiю, пашукай якое выслоўе.

- Трэба, каб карацей, - сказаў Том. - А то месца амаль не засталося.