Янка Маўр: Палескія рабінзоны

Нарэшце надышоў самы вялікі, урачысты і адказны момант – здабыванне агню. Сэрцы ў хлопцаў застукалі мацней, рукі дрыжалі. Мусіць, з такім самым пачуццём тысячагоддзі назад у якім-небудзь першабытным храме людзі прыступалі да здабывання свяшчэннага агню.

– Ці высахлі яны?

Памацалі з усіх бакоў – здаецца, высахлі.

Чыркнуў Віктар раз, другі – нічога… Толькі белы след застаўся на карабку.

– Мусіць, не досыць высахлі, – сумна сказаў Мірон. – Болей псаваць не варта.

– Мая кашуля ўжо высахла, я палажу іх пад паху, – сказаў Віктар.

А пакуль што прытуліліся ў сваім логаве без агню.

Першая ноч. – Начная дужанка. – Заяц, які дзюбаецца. – Апошнія запалкі. – Дадому.

Сонца ўжо зайшло, але яшчэ цэлую гадзіну трымаўся шэры змрок. Над возерам са свістам праляталі качкі, спяшаліся на начлег. Уверсе пачуўся жураўліны крык. Вось ён мацнее, робіцца больш выразным: відаць, жураўлі спускаюцца на адпачынак.

– Вось добра было б, каб які-небудзь журавель ці гусь сеў нам на галаву! – прамовіў Віктар.

– Што б ты з ім рабіў без агню? – уздыхнуў Мірон.

– З'еў бы сырога.

Мірон перавярнуўся на спіну, зірнуў на зоркі. Яны так прыгожа зіхацелі! Ласкава шапталіся верхавіны дрэў. Мусіць, дома цешацца цяпер добрым веснавым надвор'ем, а яны…

– Вось да чаго даводзіць свавольства! – нібы сам да сябе прамовіў Мірон. – Каб мы папрасілі човен у гаспадара, дык цяпер людзі ведалі б, дзе мы, і прыехалі б па нас. А так, нават калі і знойдуць дзе човен, то не будуць ведаць, якім чынам ён там апынуўся. Паслухаўся цябе…

– Ну-ну, няма чаго наракаць, – нездаволена забурчаў Віктар. – Ніхто цябе не прымушаў. Калі ты такая цаца, дык не трэба было згаджацца. А ісці за паўкіламетра шукаць гаспадара і ў цябе самога не было ахвоты. З'есці збіраліся мы гэтую душагубку, ці што? Каб не такі выпадак, вярнулі б на месца – і ўсё.

Мірон змоўк. Усё роўна справы не паправіш. А спадзявацца на дапамогу няма чаго. Ніхто іх тут не ведае. Калі і бачыў хто, што паплылі недзе нейкія два хлопцы, то нікому не прыйдзе ў галаву пацікавіцца, дзе яны дзеліся. Прыйдзецца самім шукаць дарогу.

Паветра рабілася ўсё больш сырым і халодным. Добра яшчэ, што ветру не было. Крыху дапамагала таксама тое, што, шчыльна прытуліўшыся, яны маглі грэць адзін аднаго.

Час цягнуўся марудна. Голад і холад не давалі заснуць. Хлопцы вымушаны былі варочацца з боку на бок. Задрамалі, але хутка так змерзлі, што пачалі ляскаць зубамі. Было, мусіць, пасля поўначы. Віктар не вытрымаў і ўскочыў.

– Гэй, уставай! – штурхануў ён Мірона.

– А? Чаго?..

– Выклікаю цябе на спаборніцтва!

– А? Што?..

– Уставай дужацца!

– Што? Чаго? – мармытаў Мірон. – Не лезь!

Але Віктар ухапіў Мірона за ногі і павалок па зямлі. Мірон не толькі ачухаўся, але раззлаваўся.

– Ты чаго лезеш? – закрычаў ён. – Чаго спаць не даеш? Я цябе зараз…

– Ціха, ціха! – сказаў Віктар. – Я цябе не біцца выклікаю, а дужацца. Дужацца, каб сагрэцца. Разумееш?

– А!..

І сярод начной цішы пачалася дужанка… Віктару хутка ўдалося паваліць Мірона. Той пакрыўдзіўся:

– Пачакай! Пачакай! Ты ж не даў мне добра ўзяцца, адразу накінуўся. Давай яшчэ раз, вось так. Пагледзімо, як цяпер…

І дужанка зноў пачалася, ды яшчэ як заўзята!..

Змарыліся, паляглі. Паспалі крыху і зноў пачалі варушыцца. Раптам недзе побач пачуўся дзікі, прарэзлівы крык. Крык жудасны і разам з тым нейкі жаласны, нібы хто душыць малое дзіцяня…

Жах ахапіў хлопцаў. Мімаволі яны шчыльней зашыліся між каранёў.

Крык не спыняўся, і нават непадалёк, у кустах, чулася нейкая тузаніна.

Тут ускочыў Віктар і кінуўся ў кусты.

– Мірон! Сюды хутчэй! – зараз жа пачуўся яго крык.

Спачатку Мірон зазлаваў на Віктара, чаму гэта ён кінуўся ў бяду, але ў той жа момант сам апынуўся каля Віктара. Той нешта трымаў, і гэтае нешта білася і вырывалася.

– Трымай! Хутчэй! – зноў крыкнуў Віктар.

Мірон учапіўся рукою за поўсць нейкага звера.

– Што гэта за звер такі? – здзівіўся ён.

– Трымай, трымай мацней! Заяц! – засопшыся, казаў Віктар.

Мірон учапіўся абедзвюма рукамі за зайца, але зараз жа адну руку адхапіў, бо нехта моцна ў яе дзюбануў.

– Ай, ай, заяц дзюбаецца! – крыкнуў ён з жахам.

– Трымай мацней! А то ўцячэ! – тузаўся тым часам Віктар.

Мірон зноў ухапіўся дзвюма рукамі.

– Што гэта робіцца? – крыкнуў ён. – Ніколі не чуў, каб заяц дзюбаўся!

– Я ж пугача трымаю! Гэта ён. Трымай зайца, а я гэтаму лупатаму зараз галаву раструшчу.