Ян Баршчэўскі - Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях (зборнік)

Не збярогся. Знаходзіўся на Ксавер’еўскіх могілках.

Гаворка пра капішча Пяруна ля Валовага возера (сёння ў межах Полацка).

У народзе дасюль яшчэ паўтараецца страфа пра тую Бабу Ягу:

Не захаваўся.

Пабудаваная ў сярэдзіне ХІІ;ст. у Бельчыцах, рэзідэнцыі полацкіх князёў. Не захавалася.

Людвік Беліковіч актыўна ўдзельнічаў у грамадскім жыцці краю ў 30–40-я;гг. ХІХ;ст. Я. Баршчэўскі няраз наведваў яго ў Экіманіі.

Касцёл св. Стафана.

Час незваротны (лац.).

Пост, гавенне.

Лаёла Ігнацы (1491–1556), дробны іспанскі шляхціц, заснаваў у 1534 г. для барацьбы з Рэфармацыяй ордэн езуітаў. У 1541 г. быў выбраны пажыццёва генералам ордэна.

– Божа, з чаго ж мы пачнём?

– Са знаку святога крыжа.

– Што ёсць знак святога крыжа?

– Ёсць абарона цела і душы.

– Дык зробім знак святога крыжа!

– Дык зробім! (лац.)

У гэты самы час у канвікце выхаванцы таксама ставiлi камедыi па-французску, а сяды-тады i на лацiне – з твораў ксяндза Порэ. (Заўвага выдаўца).

Канвікт – пансіён пры Полацкай езуіцкай акадэміі, дзе выхоўваліся дзеці заможных бацькоў. Плата складала 600 рублёў срэбрам у год. Высокі ўзровень адукацыі, якую давалі езуіты, заахвоціў і расійскіх саноўнікаў аддаваць сваіх дзяцей у гэты канвікт.

Выдаўцом першых трох томікаў «Шляхціца Завальні» быў Ян (Іван Фёдаравіч) Эйнерлінг – літаратар, педагог, выдавец. Вучыўся ў Полацкай езуіцкай акадэміі ў канвікце. У 30-я;гг. ХІХ;ст. напісаў і выдаў шэраг падручнікаў па францускай мове і геаграфіі. У 1842–1843;гг. «по высочайшему повелению» выдаў у трох кнігах дванаццацітомную «Историю государства Российского» М. М. Карамзіна, ахвяруючы свой уласны капітал (больш за 100; тыс. руб.). Пэўна, за свой кошт выдаваў і «Шляхціца Завальню».

Строфы з верша Я. Баршчэўскага «Да Юлі», цалкам змешчанага ў альманаху «Niezabudka» на 1840 г.

Заўвага выдаўца.

Нырок – вадаплаўная птушка з сямейства качыных.

Крачкі – сямейства птушак атрада сеўцападобных.

Трытон, у грэцкай міфалогіі марскі бог, сын Пасейдона і аднае з нерэід Амфітрыты. Трытонамі таксама называюць марскія істоты, што трубяць у ракавіны, суправаджаючы Амфітрыту і Пасейдона.

Нептун – бог мора ў старажытнарымскай міфалогіі; у старажытнагрэцкай міфалогіі – Пасейдон. Амфітрыта, у грэцкай міфалогіі адна з нерэід, багіня мора, дачка Нерэя і Дарыды, жонка Пасейдона.

Вадзянiк – злы дух, што жыве ў вадзе.

Асташы – гэта рыбакi з ваколiц горада Асташкава.