Янка Мавр: У краіне райскай птушкі

Каля дома раслі пальмы, бананы, эўкаліпты і розныя іншыя дрэвы гарачых краін.

На верандзе на плеценых крэслах сядзелі містэр Скот і містэр Брук, апранутыя ва ўсё белае, як звычайна ходзяць у гэтых краях еўрапейцы.

Містэр Скот быў высокі мужчына, гадоў пад сорак. Чысты, голены твар яго выказваў гордасць і самаўпэўненасць. Ен заўсёды быў спакойны. Спакойна выслухваў непрыемнасць, спакойна загадваў біць насмерць якога-небудзь слугу, калі той завінаваціцца ў чым. Ніколі не крычаў і не злаваў, бо яго крык быў бы вялікім гонарам для таго чалавека, на якога ён крычыць. Быў спакойны і ў вясёлы час.

Самае большае, што ён мог сабе дазволіць, — гэта ўсміхнуцца, размаўляючы з сваім братам-еўрапейцам. І рабіў гэта ён толькі ў тутэйшых краях, а ў Англіі ён з больш-менш простым чалавекам і не размаўляў бы.

Ен быў шляхетнага паходжання і марна страціў усе свае грошы. Сюды прыехаў таму, што, па-першае, ён тут атрымліваў вялікую плату, а па-другое, што ў гэтай невядомай старонцы наогул можна пажывіцца.

Яго памочнік, містэр Брук, быў зусім іншага складу: нізкі, тоўсты, зласлівы. Ен меў сорак пяць год і за свой век змяніў шмат прафесій: і вайсковым быў, і на моры служыў, і пропаведзі ў царкве гаварыў, і ў тэатры працаваў,— і нідзе не меў удачы праз свой характар.

Толькі тут ён быў прыгодны. Тыя рабочыя, якімі ён распараджаўся, не маглі нічога яму зрабіць, а містэра Скота ён вельмі паважаў і баяўся.

Англічане сядзелі моўчкі і пілі каву.

Раптам Брук дакрануўся да рукі містэра Скота і ціхенька паказаў у кут веранды. Там, асцярожна азіраючыся, паўзла яшчарка, даўжынёю з метр. Яна трымала ў роце добры кавалак мяса.

Гэтыя стварэнні вельмі часта крадуць тут спажыву ў людзей, як у нас пацукі. Адно што яны больш палахлівыя. Ледзь толькі людзі паварушыліся, як яна пакінула мяса і знікла.

— Хутка прыйдзе карабель, — сказаў Скот. — Ці хопіць нам гумы і копры, каб нагрузіць яго?

— Павінна хапіць, — адказаў Брук, — але вось рабочых мала. Учора зноў памёр адзін. Трэба яшчэ выпісаць.

— Колькі мы іх маем цяпер?

— Дзвесце дзявяноста тры. Восемдзесят шэсць памерла за паўгода, ды два зноў уцяклі некалькі дзён назад.

— Невялікая бяда, выпішам другіх, — спакойна сказаў Скот.

І сапраўды, гэта была не бяда. Наадварот — гэта было на карысць гаспадарам. Уцекачы, парушыўшы ўмову, нічога не атрымлівалі. Іх заработкі, часам за некалькі год, заставаліся ў кішэнях гаспадароў.

З гэтага боку містэру Скоту заставалася толькі жадаць, каб больш уцякалі, і ў глыбіні душы ён быў удзячны Бруку за тое, што той дапамагаў у гэтай справе сваёй жорсткасцю да рабочых.

Але ўцякалі толькі тыя, якія ўжо ні на што не спадзяваліся і выбіралі смерць. Вядома, такіх было мала.

Трэба адзначыць, што сярод усіх рабочых толькі дзесятак быў з тутэйшых папуасаў. Рэшта былі кітайцы, японцы, малайцы, нават негры.

Гэта тлумачылася проста: па-першае, папуасы не былі прывычныя да сталай рэгулярнай працы, а па-другое, яны хутка ўсе ўцяклі б ад такога жыцця, бо яны былі, як гаворыцца, дома. А з прывезенымі з далёкага краю рабочымі можна было рабіць што хочаш.

На веранду ўзышоў новы чалавек, грэк Кандаракі. Гэта быў не малады ўжо, але вёрткі, хітры, дасціпны чалавечак з бегаючымі вочкамі і казлінай бародкай.

Адкуль ён узяўся, як сюды трапіў — алах яго ведае, але для Скота ён быў вельмі карысны. Ен быў гандлёвым агентам, усё ведаў, што трэба і нават чаго не трэба, ашукваў усіх і ўсім быў патрэбен. І містэр Скот заўсёды карыстаўся яго парадаю.

— Містэр Скот! — сказаў грэк, нізка схіліўшыся. — Тамака прыйшлі два папуасы, відаць, здалёку. Яны прынеслі скуркі райскіх птушак і кавалак золата велічынёю з курынае яйка.

— Што яны патрабуюць за гэта? — запытаўся Скот.

— Дзве стрэльбы.

Містэр Брук аж падскочыў на сваім крэсле:

— Што? Як? Стрэльбы? Не можа быць! Яны ж не ведаюць, што з імі рабіць!

— Мусіць, ведаюць, калі просяць, — сказаў Кандаракі.

— Гэта справа нядобрая, — прамовіў Скот. — Калі яны захацелі стрэльбаў, гэта кепскі знак.

— Мабыць, іх навучыў хтось, — сказаў грэк.

— Паклічце іх сюды, — загадаў Скот. Кандаракі махнуў рукой. Падышлі два папуасы.

Відаць было, што яны рэдка сустракаліся з белымі. Глядзелі неяк спадылба, як загнаныя звяры.

— О, гэтыя малойчыкі мне не падабаюцца! — сказаў Брук.

І сапраўды, яны значна адрозніваліся ад бліжэйшых папуасаў. Асабліва цікавая была іх зачоска. Усе валасы былі падзелены на мноства кос, і, каб гэтыя косы не злучаліся, яны былі аблеплены гразёю. Косы звешваліся з усіх бакоў і нават бразгаталі пры кожным руху.