Хамидулла Абдуллаев - ЭЗОП

***

Тош асри деб аталувчи ибтидоий давр жуда узоқ давом этди. Одамзот хали ярим ёввойи, кўп жихатдан ночор. ўз эхтиёжини тўла қондираолмай сарсон, унинг қуроли тош ва таёқ, гурух-гурух бўлиб яшашдан бошқа иложи йўқ. Қабила деб аталувчи кишилар бирлашмаси асосан аёллар бошқарар, чунки оила аъзолари она атрофида бирлашишга мажбур, шунинг учун аёлларнинг мавқеи ҳам фаоллиги хали юқори эди.

Севги беқиёс шафқатсиздир

Афлотун

–

Бекам меничақиртирган экансиз?

–

Ха, Эзоп хайрлашиш учун чақирдим сени.

–

Нега энди бекам, кетмоқчимисиз?

–

Кетаман, бу ақли паст эр билан яшайолмайман.

–

Ундай қилманг, хўжайиннинг ақли заиф эмас, хулқи заиф одам, у сизни қаттиқ севади.

–

Биласанми Эзоп, севги икки томонлама бўлсагина мақсадга мувофиқ бўлади, акс холда у азобу-уқубатга айланади.

–

Демак сиз уни севмас экансизда.

–

Афсуски шундай.

–

Биз қуллар севги нималиги хақида ҳеч нарса билмаймиз, шунинг учун мендан бирор-бир маслаҳат чиқиши қийин.

–

Нега ундай дейсан, қул ҳам севиб қолиши муммкин-ку.

–

Йўқ бекам у севаолмайди, борди-ю севиб қолса азобу-уқубатга дучор бўлади холос. Шунинг учун қуллар орзу-истаклар оғушида яшашдан сақланиши даркор, чунки у ўз истакларига ҳеч қачон эришаолмайди.

–

Ха, сен бечорага қийин эканлигини биламан, лекин на чора, олам ўзи шунақа яратилган.

–

Ҳақоратлар, калтаклашлар, нафақат қўл-оёғимни, барча хохишларимни ҳам кишанлаб ташлаган, биз бечораларнинг истакларимиз ҳам, фикрлашларимиз хамтоъбедир. Агар юрагини очиб кўриш имконияти бўлганида эди, бизларнинг юракларимиз ўша қаронғилик босган қулдорларнинг юрагига нисбатан порланган қуёшдек кўринар эди. Афсуски юракларимиз берк кўз билан кўриб бўлмайди. Бу халокатга махкум. эрк ўғирлаб эркини йўқотган кишилар жамияти. Бу жамиятда барча эрксиз барча бахтсиз шўр пешонадир. Меҳрини йўқотган кишилар тўдасидир. Қул учун севги ва меҳрнинг кераги йўқ, чунки у бировга меҳр кўрсатаолмайди, севиб қолиши эса азобу-уқубатдир. Қачонлардир эркинликни чинакам қадрлайдиган замонлар келади, ўшанда одамлар қулдорлик деган лаънати тузумни ғазаб ва хижолат билан эслайдилар.

–

Фикрлашинг кишини хайратга солади.

–

Рахмат сизга бекам, рахмдил аёлсиз.

–

Сенга нисбатан бўлган муносабатим ўзгариб, ўртамиздаги масофа қисқариб бормоқда, бу нима деганини биласанми?

–

Йўқ.

***

–

Хой Эзоп қаердасан қурғур – деди Дродо асабийлашган холда ярим бақириб, – Буёққа кел.

–

Мен бу ердаман хўжайин – деди Эзоп шошилиб Дродо нега чақирганини билса ҳам – нима топшириқ берадилар.

–

Хеч нарсадан хабаринг йўқми?

–

Асло.

–

Милейка аразлаб кетиб қолибди.

–

Бу катта кўргилик эмас-ку.

–

Ўзим хайдаб юборганимда кўргилик бўлмас эди, унинг ўзи кетиб қолгани жуда ёмон.

–

Нега?

–

Одамлар мени уят қиладилар, битта хотинни ҳам эплай олмабди деб маломат қилишади.

–

Койиманг хўжайин хамма ишнинг ечими бор бу оламда.

–

Ўйлаб кўриш лозим.

–

Ундай бўлса тезроқ ўйла, йўқса сени калтаклатаман.

–

Хўжайин гапингиздан тонмангда.

–

Қачон тонибман.

–

Аргосни бартараф қилсанг сени озод қиламан деган эдингиз, энди эса калтаклатмоқчисиз.

–

Кўп гапирмай амалий ишга ўт.

–

Агарда мени озод қилишга ваъда берсангиз, хотинингизни қайтиб келишига мажбур қиламан.

–

Майли ваъда бераман тезроқ гапир.

–

Айниб қолмайсизми?

–

Тезроқ гапирсангчи хозир ёрилиб кетаман.

–

Ундай бўлса менга пул беринг.

–

Пулни нима қиласан?

–

Бозорга бориб хар хил нарсалар харид қиламан, кейин хўжайин ўйланмоқчилар деб гап тарқатаман.

–

Хўш кейинчи?

–

Кейин рашк ўтига ёнган бекам бу миш-мишларни эшитиб ўзлари кириб келадилар.

–

Ишончинг комилми?

–

Мутлақо.

–

Ундай бўлса ишга кириш, ман пул хозироқ бозорга жўна.

–

Хўп бўлади, фақат узоқ йўқ бўлиб кетсам койиманг, анчагина сайр қилишимга тўғри келади.

–