Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

— А вось шворка.

— Дык на ёй жа каза. Разам з казою прывяжам, ці што?

— Каза так пагуляе, нідзе не дзенецца.

— Ну што ж, давай!

— Мме-е-е! — радасна праспявала адвязаная каза і адразу пабегла ў шкоду. Але нам не было часу яе выхоўваць.

Ява сеў у цэбрык, я ўзяўся за шворку, прывязаную да бруска на кароткім плячы жураўля.

— Папускай! Папускай паціху, — загадаў Ява.

Аперацыя пачалася.

Спуск прайшоў нармальна, і праз нейкія паўхвіліны пачулася глухое, як з бочкі, Явава: «Стоп! Харош!»

Я кінуўся да калодзежа:

— Галльоў! Крыніцанаўт Ява! Як сябе адчуваеце?

— Выдатна! Пульс нармальны. Бязважкасці няма. Ціск трыста атмасфер. Прыняў на борт пацярпеўшага таварыша Сабакевіча. Ой-йой-ой! Ты чаму адпусціў? Тут вельмі гразка! Засмоктвае! Цягні хутчэй!

Я войкнуў. Учапіўся абедзвюма рукамі за шворку і пачаў цягнуць.

Ого-го! Ох! Эх! Ух! Ну й цяжка! Цягну, аж прысядаю. З усіх сваіх сіл, усёй вагою цела цягну шворку ўніз. І раптам адчуваю, што ногі адрываюцца ад зямлі. Ой, горачка! Гэта ж я зараз падымуся і буду вісець над зямлёю, як жаба на кручку, толькі нагамі буду дрыгаць.

Пераважылі мяне Ява са шчанючком. Ой-йой-ой!

— Ява! — крычу ў адчаі. — Ява! Памагай, бо я ў неба лячу!

Зразумеў, пэўна, Ява сітуацыю, паслухаўся, бо пяты мае зноў дакрануліся да зямлі. А тут я нагою зачапіўся за корань, што якраз каля мяне вытыркнуўся з зямлі. Закрактаў я ад напружання — вось-вось жылы, як струны, палопаюцца — і з калодзежа, як бурбалка, павольна паказалася галава Явы.

Першым на зямлю ступіў «таварыш Сабакевіч» — кудлатае, аблавухае, рудое шчаня, а потым ужо Ява.

Я адразу заўважыў, што шчаня не з нашых двароў. У нас мы ўсіх сабак ведалі — ад здаравеннага Грыўкі, што ў дзеда Салівона, да пазаўчора народжаных, сляпых яшчэ шчанят Жучкі бабы Маланні.

— Хацеў бы я ведаць, хто яго туды кінуў, — сярдзіта прахрыпеў Ява. — Ногі павырываў бы.

Шчаня, схіліўшы набок галаву, глянула спачатку на Яву, потым на мяне і заматляла хвосцікам, напэўна, дзякуючы за паратунак. Знаёмства адбылося. Мы адразу спадабаліся адзін аднаму.

— Гайда на рэчку! — сказаў Ява. — Трэба памыць Сабакевіча — глянь які!

У тым, што ён Сабакевіч, а не Шарык, Палкан альбо Жучка, не было сумнення. Мянушка, жартаўліва прыдуманая Явам у смярдзючай цемры калодзежа, прыліпла да шчанюка адразу і назаўсёды.

Мы пабеглі да рэчкі.

Падводная лодка з пласкадонкі навечна патанула ў забыцці.

— Рэнь і Заўгародны! Выйдзіце з класа! Хутка вы карову на ўрок прыведзяце. Парушальнікі дысцыпліны. Зрываеце мне навучальны працэс! — Галіна Сідараўна ажно кіпела.

Мы пакорліва папляліся за дзверы. У калідоры Ява расшпіліў сарочку, нагнуўся, і Сабакевіч выскачыў на падлогу і заматляў хвастом, нібыта нічога не здарылася.

— Вось яшчэ! — дакорліва сказаў яму Ява. — Не мог памаўчаць. Не ў цябе ж пыталі, а ў Паўлушы. Чаго выскачыў?

Сабакевіч вінавата схіліў галаву набок. Мабыць, ён зразумеў, што падвёў нас.

Галіна Сідараўна выклікае мяне адказваць урок. Я падняўся, успамінаючы, ведаю я яго ці не. І па старой звычцы штурхнуў Яву — падказвай, маўляў! І тут Сабакевіч, што сядзеў у Явы за пазухай, высунуў праз расшпілены каўнер галаву і на ўвесь клас: «Гаў!» У класе — рогат. І Галіна Сідараўна, вядома, абурылася. Яна вельмі строгая, Галіна Сідараўна, і вельмі любіць нас выхоўваць.

— Нічога, перажывём, — сказаў Ява. — Не маглі ж мы яго пакінуць на волю лёсу. Каб яго зноў хто-небудзь укінуў у калодзеж.

Ужо выходзячы на вуліцу, я заўважыў на табурэтцы каля дзвярэй школьны званок. Бабы Марусі, якая загадвала званком, калоцячы ім ад урока да ўрока, не было відаць. Рашэнне ўзнікла маланкава. Я зладзейкавата азірнуўся — цап! — і званок ужо ў мяне пад сарочкай.

— Хай вучацца, калі такія разумныя! — падміргнуў Яве. — Не патрэбны ім перапынак. Абыдуцца.

— Малайчынка! — пахваліў мяне Ява. Нібыта хтосьці кухаль цёплага малака выліў за пазуху — радасць цяплом разлілася ў грудзях: не часта мяне Ява хваліць.

Мы — шух-шух — і ў кусты за школай. У саменькі гушчар зашыліся, ажно пад сцяну хлява. Цёмна тут, зацішна — надзейнае месца.

— Хай цяпер знойдуць! Вось паніка будзе! Не закончацца сягоння ўрокі. Да заўтрашняга дня будуць вучыцца. Хі-хі! Без званка яны, як без рук. У навучальным працэсе званок — галоўная рэч, — сказаў я, выцягваючы яго з-пад сарочкі.

— Гэта ты шыкоўна прыдумаў. Малайчынка! — прамовіў Ява і ўзяў з маіх рук званок (я адчуваў, што яму было не па сабе ад таго, што гэта не ён прыдумаў, — а ён прывык усё прыдумляць сам).