Адам Глёбус - Скрыжаваньне

Брату
Да брата завiтаў пад вечар,
Бо разумення не хапала,
Цi спачування неставала,
А мо зычлiвае сустрэчы...
Ён гаварыў пра недарэчнасць
Заўчаснай гiбелi Купалы,
Пра англамоўную навалу,
Пра Дух i кантаўскiя рэчы...
Сядзелi мы да позняй ночы.
Гадзiннiк бiў працягла глуха,
Спачатку раз, апотым двойчы...
Ён разважаў, ды я не слухаў,
Глядзеў убратавыя вочы,
А ў iх утойвалася скруха...

Нашто, скажы, каму такое трэба —
Каб рагатаў узброены вар'ят,
Калi працуе да знямогi кат,
А сквапны самагубца лiчыць срэбра?
Ты крыкнеш: "А такое без патрэбы!"
Але з нажом iдзе на брата брат,
Сумленныя глядзяць з-за тоўстых крат,
Няўклюдны блуд не лiчыцца ганебным...
Дык што рабiць, калi i быў, i ёсць
Нязгасны жах прад пашчаю пачвары,
Калi наўсцяж ашчэрваецца злосць?
Скажу табе, няхай сабе i марна, —
Змагайся, каб святое не звялось,
Ідзi на бой, iдзi самаахвярна!

Я душу на пясок растаўку,
Не прадам гадам-цмокам волю,
І траву апяку кроўю-соллю,
Нож халодны аддам жабраку.
Упаду пад сухую сасну,
Пад самотную ў чорным полi,
З хрустам сцiсну кулак да болю,
Вып'ю воцату i засну...
Я прайду праз уласны скон,
Як святло працiнае сон
І як падае з неба камень.
Я прачнуся, вятры гудуць...
І зацiсну я голаў рукамi,
Каб смяротнага крыку не чуць.

Засынаю, iзноў засынаю,
Бо надзеi нiякай не маю,
І ў жыццi ўжо нiшто не трымае...
Засынае душа, засынае,
Перарэзаная трамваем;
А вар'яцтва душу абдымае,
Закалыхвае i спавiвае
Чорна-мутарным дымам адчаю...
Сон iзноў не прыходзiць ноччу,
Цемра выела мае вочы,
Пэўна, злыдзень мяне сурочыў.
Зазвiнеў палахлiвы званочак...
Прыпынiўся драпежны трамвай,
Невыносны навокал адчай.

На гары валуны гудуць.
Хмары шарая каламуць
Зверху падае на зару,
Абдымае, хавае гару.
Пад гарою гарыць агонь.
Праз агонь скача чорны конь.
На канi тым сядзiць салдат.
Пад гарою ляжыць яго брат.
Клiча коннiк: " Мой брат, устань!
Будзем разам змагацца са злом,
Назавём нашу справу дабром!"
Узнялася чырвоная здань,
Засiпела змяёю зямля,
Брату брат крыкнуў: "Зло гэта ж— я!"

Ляцiць душа —
Гудзе шаша.
Стаiць сцяна,
Дзвярэй няма.
Мая душа
Ў сцяну ўвайшла,
Як чортаў нож.
Чаму наўскос
Ляцiць душа?
Чаму наўпрост
І на пагост
Імчыць шаша?
Сцяна стаiць,
Душа балiць.

Эх, пайду
Дуб знайду.
Ссяку дуб,
Зраблю слуп.
Слуп стаiць.
Дол грымiць —
Бяда вакол.
Вазьму кол,
Заб'ю бяду,
Кiну ў ваду.
Сплыве вада —
Згiне бяда.
Час мiне —
Слуп згнiе.

Асфальт гарыць,
Шыпiць зямля,
Бетон трашчыць —
Паўзе змяя,
На той змяi
Сядзiць Антон.
Змяя паўзе...
"Эгэй, Антон!
Куды паўзеш?
Куды змяю
Сваю вядзеш?"
"Туды вяду,
Дзе спiць мой брат,
За далягляд..."

Страцiў розум вялiкi кароль
І завыў упарожнюю бочку.
І качаецца ў бочцы гул-боль,
І вiруе i ўдзень i ноччу...
Рэха рухаецца: праз замок,
Праз акно, па-над пляцам, нагорад...
І грымiць памiж хмар, нiбы рок,
Неразумнай iстоты той рогат.
Вушы слухаць стамiлiся вой,
Але цяжка паверыць людзям —
Што не клiча кароль на бой,
А вар'ят розум крыкам студзiць.
І чакае глухая зямля,
Хто ўсiм скажа: "Няма караля!"

Вецер вые. Вецер стогне,
Вербы хiлiць да вады.
Вецер гонiць мiма поўнi
Хмаркi, поўныя нуды.
Вецер стогне. Вецер вые.
У акне старой царквы
Плачуць свечкi залатыя.
Свечкi плачуць. Плач i ты.

Танчыць чорная котка
На кухонным стале.
Аксамiтныя танцы
Падабаюцца мне.
Лашчаць лёгкiя лапы
Тонкi глянцавы цень.
Удухмянай цямрэчы
Палымнее агмень.
На дварэ халадэча,
Свет належыць зiме.
Котка, цемра i чарка
Суцяшаюць мяне.

Так моцна пахне апельсiнам,
Ажно дыханне заняло.
Здранцвеў язык i згоркла слiна —
Так моцна пахне апельсiнам,
Што свет сцямнеў— зрабiўся сiнi,
I ўмомант скiвiцы звяло.
Так моцна пахне апельсiнам,
Ажно дыханне заняло.

Невядома, якую з дарог давядзецца прайсцi i праехаць.
Невядома, якая пакута-жалоба ў дарозе чакае.
Але ведаю, што не чакаю, непрагну басяцкай уцехi,
А чакаю сяброўскай сустрэчы, схаванае за небакраем.
Не патрэбна сустрэча з анёлам, тым болей, прарокам.
Не патрэбна падтрымка ад моцных, тым болей, вялiкiх.
На сябе спадзяюся i веру пясчаным дарогам.
Спадзяюся на сябра, якога няможна паклiкаць.
Непатрэбнае ўчора, назаўтра патрэбным здаецца;
Неабходнае сёння губляе свой кошт неўзабаве;
Так букеты святочныя ператвараюцца ў смецце;
А насенне чакае ў зямлi, спадзяецца на травень.
Ёсць дарога, няма ў той дарогi канца i пачатку;
Можа, ёсць, толькi я iх нiколi не ведаў, небачыў.
Я iду, каб дарога прасцейшай здавалася брату;
Над пуцiнаю рогат крыжуецца з енкам i плачам.
Неразумна iсцi i не бачыць хоць нейкае мэты;
А цi варта iсцi да святла не свайго, ачужога?
Можа, каменем лепей ляжаць на зямлi запаветнай?
Пэўна, лепей, ды не адпускае цяжкая дарога.